مطالعه واکنش صفات فیزیولوژیک و عملکرد گندم به کاربرد تلفیقی کود شیمیایی نیتروژن با کمپوست بقایای نیشکر در شرایط تنش گرمایی

به‌منظور بررسی اثر مصرف تلفیقی کود شیمیایی نیتروژن با کمپوست بقایای نیشکر و باکتری محرک رشد گیاه (با نام تجاری نیتروکسین) بر صفات فیزیولوژیک و عملکرد گندم رقم چمران 2 در شرایط تنش گرمای آخر فصل اهواز، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دو بار خردشده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1401-1400 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سه تاریخ کاشت یک آذر، 20 آذر و 10 دی در کرت‌های اصلی؛ شش سطح مصرف تلفیقی نیتروژن با کمپوست شامل شاهد (بدون نیتروژن و کمپوست)، 100 درصد نیتروژن، 75 درصد نیتروژن+ 25 درصد کمپوست، 50 درصد نیتروژن+ 50 درصد کمپوست، 25 درصد نیتروژن+ 75 درصد کمپوست و 100 درصد کمپوست در کرت‌های فرعی و دو سطح کاربرد و عدم کاربرد باکتری در کرت‌های فرعی فرعی بود. در این آزمایش صفات محتوای آب نسبی برگ، ثبات حرارتی غشاء سلول، کاهش دمای پوشش گیاهی، طول دوره کاشت تا گلدهی، طول دوره پر شدن دانه، طول دوره کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک، سرعت پر شدن دانه، تعداد دانه در متر مربع، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اندازه‌گیری شدند. تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل تاریخ کاشت، مصرف تلفیقی نیتروژن با کمپوست و باکتری، بر صفات محتوای آب نسبی برگ، طول دوره کاشت تا گلدهی و عملکرد دانه معنی‌دار شد. مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین محتوای نسبی آب برگ (87.30 درصد)، ثبات حرارتی غشای سلول (82.90 درصد) و کاهش دمای پوشش گیاهی (11.21 درجه سانتی‌گراد) در 100 درصد کمپوست و بیشترین طول دوره کاشت تا گلدهی (102.66 روز) و طول دوره کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک (152.38 روز) در 100 درصد نیتروژن حاصل شد. به‌طور کلی و با توجه به نتایج حاصله در مناطق دارای تنش گرمایی آخر فصل، می‌توان مصرف تلفیقی 50 درصد نیتروژن+ 50 درصد کمپوست و باکتری را برای افزایش عملکرد گندم مدنظر قرار داد.

study the response of physiological traits and grain yield to integrated use of chemical nitrogen fertilizer with sugarcane residue compost in heat stress conditions

introductionin the pursuit of a resilient and progressive agricultural system, the incorporation of diverse fertilizers is deemed essential. this practice not only enhances product quality but also aids in cost reduction. however, over-reliance on a specific type of input can inadvertently lead to unintended repercussions. the unrestricted utilization of chemical fertilizers, for instance, can precipitate adverse outcomes such as imbalanced ph levels, the accumulation of heavy elements, soil structure deterioration, and environmental contamination. conversely, organic fertilizers, while environmentally friendly, often release nutrients at a slower rate, potentially disrupting optimal plant growth. to attain a balanced and sustainable agricultural approach, the combined application of organic and chemical fertilizers is advocated. moreover, harnessing the biological potential inherent in soil ecosystems, including beneficial microbial communities encompassing bacteria and fungi, emerges as a promising avenue in cultivating sustainable agriculture. acknowledging the adverse impact of late-season heat stress on wheat production in khuzestan and recognizing the significance of reducing chemical fertilizer usage while augmenting organic and biological fertilizers to foster ecological health, this experiment undertakes the exploration of the effects of a synergistic approach. specifically, it delves into the combined utilization of nitrogen and compost fertilizers, complemented by the incorporation of plant growth-promoting rhizobacteria. this endeavor aims to shed light on how this combined strategy operates within the context of terminal heat stress, assessing its influence on the physiological attributes and yield of the wheat cultivar chamran 2.materials and methodsthis experiment was carried out as split-split plots based on a randomized complete block design with three replications in the crop year of 2021-2022 in the research farm of agricultural sciences and natural resources university of khuzestan. the experimental factors include three planting dates: december 1st, december 20th, and december 10th in the main plots; six levels of combined use of nitrogen fertilizer with compost fertilizer include control (without nitrogen and organic), 100% nitrogen, 75% nitrogen+ 25% compost, 50% nitrogen+ 50% compost, 25% nitrogen+ 75% compost and 100% compost in sub-plots and two levels of application and non-application of plant growth promoting rhizobacteria in sub-plots. each sub-plot was 3 meters long and 2 meters wide (with an area of 6 square meters) and included 10 crop lines at a distance of 20 cm from each other. the distance between the main and secondary plots was considered to be half a meter and the distance between the blocks was two meters. after physiological maturity, the plants were harvested and the physiological traits and grain yield were measured.results and discussionvariance analysis showed that the interaction effect of planting date, combined use of nitrogen with compost, and plant growth promoting rhizobacteria, on the traits of relative leaf water content, planting to flowering, and grain yield were significant at the 1% probability level.