ارزیابی میزان هتروزیس و وراثت‌پذیری صفات کمی و گروه‌بندی ارقام جدید و ژنوتیپ‌های رازیانه (foeniculum vulgare. mill)

رازیانه گیاهی دگرگرده‌افشان و یکی از مهم‌ترین گیاهان دارویی خانواده چتریان است، که اسانس آن در صنایع مختلف دارویی، غذایی و آرایشی کاربرد فراوان دارد. بهبود عملکرد یکی از اهداف مهم به‌نژادی محسوب می‌شود و بهره‌گیری از هتروزیس به‌عنوان یکی از ابزارهای قدرتمند جهت ارتقای عملکرد همیشه مورد توجه به‌نژادگران بوده است. به‌منظور بررسی میزان عملکرد، اجزای عملکرد و میزان هتروزیس صفات مهم ارقام اصلاح‌شده رازیانه، سه رقم اصلاح‌شده سینتتیک به همراه هشت والد برتر در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. براساس نتایج تجزیه واریانس اختلاف ژنوتیپ‌های مورد مطالعه برای همه صفات معنی‌دار شد. در ارقام سینتتیک میانرس و دیررس میزان عملکرد دانه و عملکرد اسانس به‌طور معنی‌داری بالاتر از سایر ژنوتیپ‌ها بود و میزان هتروزیس عملکرد آن‌ها نسبت به میانگین والدین مثبت و به‌ترتیب 39% و 38% بود است، ارزیابی میزان هتروزیس نشان داد که ارقام سینتتیک در اکثر صفات نسبت به والدین برتری داشت. وراثت‌پذیری عمومی برای صفات مختلف بین 34% تا 93% برآورد گردید در این بررسی ضرایب تنوع فنوتیپی کلیه صفات بیشتر از ضرایب تنوع ژنتیکی بود که نشان‌دهنده وجود اثرات عوامل محیطی بر این صفات بود. تجزیه به مولفه‌های اصلی نشان داد که 4 مولفه اول بیش از 90 درصد تغییرات کل واریانس را توجیه می‌نمایند. بر اساس تجزیه خوشه‌ای به روش وارد ژنوتیپ‌ها در چهار گروه قرار گرفتند. می‌توان انتظار داشت که این ارقام سینتتیک بتوانند پس از ثبت به‌عنوان رقم تجاری، در بازار گیاهان دارویی معرفی و گسترش یابند.

evaluation of heterosis and heritability of quantitative traits and grouping of new cultivars and genotypes of fennel (foeniculum vulgare. mill)

introductionfennel is a cross-pollinating plant and one of the most important medicinal plants of the apiaceae family, whose essential oil is widely used in various pharmaceutical, food, and cosmetic industries. fennel originated from the mediterranean region and is a biennial or perennial species. fennel essential oil has been demonstrated to have antioxidant, anti-cancer, antibacterial, antifungal, and analgesic effects. improving yield is one of the important goals of breeding, and the use of heterosis as one of the powerful tools to improve yield has always been of interest to breeders. this study was conducted to evaluate seed yield and yield components of three synthetic cultivars of fennel and compere with eight parental populations.materials and methodsto investigate the yield, yield components, and the degree of heterosis of important traits of breeding fennel cultivars, three synthetic cultivars along with eight superior parents were investigated in the form of a randomized complete block design. the experiment was conducted in the spring of 2019 in the research field of the college of aburaihan, university of tehran, located in pakdasht. during the growing period and after harvest the traits such as no. umbel, number of nodes, no. umbellets per umbel, no. seed per umbel, harvest index,  seed yield per plant, plant biomass, 1000 seed weight, essential oil content, essential oil yield, and seed yield were measured in the 50% flowering stage. analysis of variances was done and a comparison of means was performed by duncan٬s multiple range at a five percent probability level. heterosis, heritability of traits, and some genetic parameters of the traits in fennel genotypes were calculated. to determine the genetic distance and grouping of genotypes, principal component analysis, and cluster analysis were performed.