ارزیابی رابطه بین عملکرد دانه و درصد روغن با برخی از صفات مهم زراعی در کنجد به‌وسیله تجزیه علیت و تجزیه به مولفه‌های اصلی

جهت مشخص کردن روابط بین عملکرد دانه و درصد روغن با برخی از صفات مهم زراعی و پیدا کردن اثرات مستقیم و غیر مستقیم آنها روی عملکرد دانه و درصد روغن و نیز انتخاب بهترین ارقام از نظر صفات مختلف، 91 ژنوتیپ کنجد در یک طرح آگمنت در موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال 1395 مطالعه شدند. در این مطالعه 17 صفت کمی از جمله تعداد روز از جوانه‌زنی تا شروع گلدهی، تعداد روز از جوانه‌زنی تا شروع رسیدگی، ارتفاع اولین کپسول از سطح زمین، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد کپسول در شاخه‌های فرعی، تعداد کپسول در شاخه اصلی، تعداد کپسول‌های یک بوته، تعداد دانه در یک کپسول، وزن دانه یک کپسول، وزن صد دانه، وزن یک کپسول، طول کپسول، قطر کپسول، درصد روغن، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه مورد ارزیابی قرار گرفت. ضرایب همبستگی ساده محاسبه گردید و معلوم شد که تعداد کپسول‌ها در گیاه، تعداد کپسول در شاخه‌های فرعی، عملکرد بیولوژیک، تعداد کپسول در شاخه اصلی و ارتفاع گیاه بالاترین ضرایب همبستگی را با عملکرد دانه دارا هستند. همچنین وزن صد دانه، عملکرد دانه تک بوته، تعداد کپسول در شاخه اصلی، تعداد کپسول در تک بوته و وزن دانه‌های یک کپسول بالاترین همبستگی را با درصد روغن داشتند. تجزیه علیت نشان داد که تعداد کپسول‌ها در بوته، تعداد کپسول‌ها در شاخه فرعی، عملکرد بیولوژیک و طول کپسول بیشترین اثر مستقیم مثبت را روی عملکرد دانه دارا بودند و پیشنهاد می‌شود که به‌عنوان شاخص‌های انتخاب برای پیشرفت عملکرد دانه به‌کار روند. همچنین وزن دانه‌های یک کپسول، طول کپسول، عملکرد دانه و تعداد کپسول در شاخه اصلی به‌ترتیب دارای بالاترین اثرات مستقیم مثبت روی درصد روغن دانه بودند. نتایج تجزیه به مولفه‌های اصلی نشان داد که 6 مولفه مجموعاً 82.77 درصد از تغییرات داده‌ها را توجیه کردند. از لحاظ عملکرد به‌ترتیب ژنوتیپ‌های lao hong zhi ma، black c-2-c، dulce 87.101 و bukbak دارای بالاترین عملکرد دانه در بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی در بای پلات حاصل از مولفه اول و دوم بودند. ژنوتیپ شماره 79 با نام white c323-2 دارای عملکرد نسبی خوب و همچنین مقدار روغن دانه نسبتاً خوب است. علاوه بر این، ژنوتیپ‌های شماره 79 و 51، با نام‌های white c3232 و local 123 دارای عملکرد نسبی خوب و نیز نسبتاً زودرس است. در نهایت، ژنوتیپ شماره 49 با نام lao hong zhi ma، دارای عملکرد نسبی بالا و تعداد دانه در هر کپسول بالا می‌باشد. با توجه به نتایج می‌توان نتیجه‌گیری کرد که در اصلاح برای هر مولفه باید به صفات مرتبط با آن مولفه توجه شود به این دلیل که ژن یا ژن‌هایی که تعداد کپسول در یک بوته را کنترل می‌کنند، وزن یک بوته، وزن یک کپسول و صفات دیگر معنی‌دار در این مولفه را نیز به احتمال خیلی زیاد کنترل می‌کنند و مولفه یا ژنی که این صفات را کنترل می‌کند، مولفه یا ژن مشترک می‌باشد. </p >

An Evaluation of the Relationship between Seed Yield and Oil Percentage with Some Important Agronomic Traits in Sesame by Using Path Analysis and Principal Component Analysis

<p class= "8TEXTAbstract " style= "textalign: justify; textjustify: kashida; textkashida: 0%; direction: ltr; unicodebidi: embed; " > <strong >Introduction: </strong >Sesame ( <em >Sesamum indicum </em > L.) is considered as the queen of oilseeds for its high oil quality. Sesame oil is rich in micronutrients, antioxidants and essential amino acids as well as polyunsaturated fatty acids. Proper understanding of the relationship between grain yield and its components can significantly improve the performance of the breeding program through the proper use of selection indicators. </p >; <p class= "8TEXTAbstract " style= "textalign: justify; textjustify: kashida; textkashida: 0%; direction: ltr; unicodebidi: embed; " > <strong >Materials and Methods: </strong >In order to determine the relationship between the seed yield and oil percentage with some important agronomic traits, and to find the direct and indirect effects of important agronomic traits on both seed yield and oil percentage and also select best genotypes in terms of different traits, 91 sesame genotypes (received from botanical gene banks of Germany, Canada and Australia) were studied based on an augmented design with 3 checks (Oltan, Yellow white, Naz tak shakheh) at seed and plant improvement institute, Karaj, Iran in 2016. 17 agronomic traits including flowering date, maturity date, first capsule height from surface of earth, height of plant, number of branches, number of capsule per branches, number of capsule per main stem, number of total capsule per plant, seed number per capsule, seed weight per capsule, 100seed weight, capsule weight, capsule diameter, capsule length, oil percentage, biological yield and seed yield were studied. </p >; <p class= "8TEXTAbstract " style= "textalign: justify; textjustify: kashida; textkashida: 0%; direction: ltr; unicodebidi: embed; " > <strong >Results and Discussion: </strong >The results of simple correlation indicated that seed yield per plant had a high correlation with total number of capsules per plant, number of capsules in branches, biological yield, number of capsules per main stem and plant height. Also 100 seed weight, seed yield per plant, number of capsules per main stem, number of capsules per plant and seeds weight per capsules were in a high correlation with oil percentage. The result of path analysis showed that the number of capsules per plant, number of capsules per branch, biological yield and capsule length exerted the greatest positive effects on seed yield and therefore suggest that they can used as selection criteria in seed yield improvement. Also seeds weight per capsule, capsule length, seed yield and number of capsules per main stem exerted the greatest positive effects on oil percentage. The results of principal component analysis showed that 6 components comprised 82.77 % of the total variations in genotypes. In the first components of this study biological yield, seed yield, capsule weight, number of capsules in the branches and number of capsules per plant had high positive coefficients. The number of seeds per capsule, the seed weight of a capsule and the weight of a capsule had the highest coefficients in the second component. In the third component, the traits of the day to the beginning of flowering and the day to the beginning of the maturity had the highest positive coefficients and the height of the plant had a high negative coefficient. In the fourth component, the weight of 100 seeds, oil percent and seed weight per capsule had the highest positive coefficients and the height of the first capsule from the ground surface had the highest negative coefficient. The fifth component, including oil percent, capsule length and height of the first capsule from the ground had positive coefficients and the numbers of capsules in the main branch were negative. Finally, the sixth component included the number of seeds per capsule and the number of capsules in the main branch with positive and 100seed weight and the height of the first capsule from the surface with negative coefficients. Lao hong zhi ma and Black c2c, Dulce 101/87 and Bukbak had the highest yield in component 1 and 2 biplot. The genotype number 79, with the name of White c3232, had a good relative yield and also a good relative seed oil content. In addition, genotypes number 79 and 51, with the names of White c3232 and Local 123, have a good relative yield and also relatively early. Finally, genotype number 49, with the name of Lao hong zhi ma, had the highest relative yield and seed number per capsule. </p >; <p class= "8TEXTAbstract " style= "textalign: justify; textjustify: kashida; textkashida: 0%; direction: ltr; unicodebidi: embed; " > <strong >Conclusions: </strong >For improvement of each component, we must pay attention to the related traits because gene or genes which control number of capsules per plant, probability control biological yield, capsule weight and other significant traits in this component too, and the component or gene which control this traits is similar gene or factor. By identifying these phenological and morphological patterns that effective in the structure of sesame and determining the relationships between them, breeders can use them in future programs. </p >