تحول تاریخی چارچوب ‌های تجارت از ترتیبات قراردادی به شرکت ‌‌های تجاری

مضاربه شیوه‌ای قدیمی ‌برای تجارت و تامین مالی بوده است. مطالعات تاریخی و تطبیقی نشان می‌دهد که «مضاربه» و عملیات تجاری مشابهی که بعد‌ها در اروپا با عنوان «کامندا» شکل گرفت، در طول تاریخ تجارت از اهمیت بالایی برخوردار بوده و نقش مهمی در تجارت زمینی و دریایی در سده‌های میانی داشته‌ است. از قرن شانزدهم میلادی و هم‌زمان با ورود شرکت به عرصۀ‌ تجارت، به‌تدریج از اهمیت کامندا در غرب کاسته شد و شرکت تجاری جای آن را گرفت، اما مضاربه در خاورمیانه به شکل سابق به حیات خود ادامه داد و نتوانست با تحولات جدید تجارت هماهنگ شود. در این تحقیق، ضمن مطالعۀ جایگاه و سیر تاریخی ترتیبات اقتصادی قراردادی (به‌ویژه مضاربه در خاورمیانه و کامندا در غرب) و تحول ناشی از ظهور بنگاه‌های اقتصادی دارای شخصیت حقوقی در عرصۀ تجارت، خواهیم دید که مانع عمدۀ تاسیس و بهره‌برداری از قالب شرکت تجاری در حقوق اسلامی تا مدت‌ها پس از به‌کارگیری عملی آن، شناسایی نشدن شخصیت حقوقی بوده است.

The historical evolution of commercial frameworks, from contractual arrangements to corporations

Mudaraba is an old method of finance and trade. Comparative historical studies show that Mudaraba and a very similar European institution that appeared first in the 12th century in Italy and then in all Europe i.e. Commenda, had a very important role in the history of trade; especially in maritime trade of middle ages. From 16th century it gradually started to lose its importance and was then replaced by corporation in the Western trade, while at the same time there was no sign of such development in the Middle East and the Islamic world. In this essay, we discuss the origin of Mudaraba, its importance in the history of trade, and the causes for its appearance and come down, understanding that the nonrecognition of legal personality was the major obstacle of the Islamic law to establish corporations.