جریمۀ مالی دعوای واهی؛ مطالعۀ تطبیقی در حقوق ایران و امریکا

جریمۀ مالی، یکی از راهکارهای مقابله با دعاوی واهی است. ازآنجا که این راهکار به صورت فرعی در تبصرۀ مادۀ 109 قانون آیین دادرسی مدنی مطرح شده است، پرسش‌های متعددی پیرامون آن وجود دارد: نخست اینکه آیا جریمۀ مالی به‌یکباره در اواخر دهۀ هفتاد هجری شمسی و بعد از پیش‌بینی آن در حقوق امریکا وارد ادبیات حقوقی ایران شده است یا پیشینه‌ای دیرینه دارد؟ دوم، آیا صرفاً آن دسته از دعاوی همراه با سوء نیت که واهی نیز هستند، مشمول جریمه می‌شوند یا مانند حقوق امریکا، این ضمانت اجرا ناظر به کلیۀ دعاوی همراه با سوء نیت است؟ سوم، آیا نظیر حقوق امریکا، جریمۀ مالی صرفاً در مرحلۀ نخستین قابل اعمال است یا در سایر مراحل دادرسی مثل تجدیدنظرخواهی نیز قابلیت اجرا دارد؟ چهارم، آیا محکومیت خواهان به پرداخت جریمه، نیازمند صدور قرار تامین و سپردن مال از سوی خواهان است یا چنین شرطی وجود ندارد؟ پنجم، آیا احراز سوء نیت جهت اعمال جریمه ضرورت دارد یا نظیر حقوق امریکا، احراز تقصیر خواهان کافی است؟ ششم، برخلاف رویکرد حقوق امریکا، محدودیت دادگاه در تعیین میزان جریمه چه نواقصی دارد؟ پاسخ به این پرسش‌ها با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و آرای قضایی، هدف اصلی این نوشتار است. در پایان، ضمن استفاده از یافته‌های قواعد فدرال آیین دادرسی مدنی امریکا، این نتایج حاصل می‌شود: جریمۀ مالی که نقطۀ پیدایش آن به اواخر دهۀ سی برمی‌گردد صرفاً ناظر به دعوای واهی است و اختصاص به مرحلۀ نخستین ندارد؛ دیگر اینکه اعمال آن نیازمند اجرای صدر مادۀ 109 نبوده، پس از احراز سوء نیتِ خواهان به‌کار گرفته می‌شود و ناکارآمدی آن در دعاوی غیرمالی و اعسار آشکار است.

penalty as a sanction for frivolous lawsuit;‎ a comparative study in iranian and american law

penalty [fine] is one of the sanctions for frivolous lawsuits. since this sanction is mentioned in the note of article 109 of the civil procedure code briefly, there are several questions about it: first, can we imagine this sanction only after enacting the above code in 2000, or does this matter have a long history? second, is the penalty imposed only on malicious lawsuits (frivolous lawsuits filed in bad faith), or like the american law, this sanction is applied in all bad faith lawsuits? third, in contrast with american law, is the penalty imposed in the appellate procedure? fourth, does imposing a penalty require a security for costs order, or is there no such requirement? fifth, is it necessary to prove bad faith to impose a penalty, or is it sufficient to prove the absence of the plaintiff reasonable inquiry, as in american law? sixth, unlike the approach of american law, what are the shortcomings of the court’s limitation in determining the amount of the penalty? answering these questions with a descriptive-analytical method and using library sources and judicial proceedings is the main goal of this article. in the end, while using the findings of the american federal rules of civil procedure, the following result is obtained: 1. the penalty that entered the iranian legal system in 1960 is only related to malicious lawsuits; 2. its application is possible in the appellate procedure; 3. it is applied regardless of the security for costs order; 4. it is applied after finding the plaintiff bad faith; and 5. its ineffectiveness is obvious in non-monetary and insolvency lawsuits.