قواعد صلاحیت در دعاوی مسئولیت مدنی ناشی از هتک‌حیثیت فرامرزی در ‏حقوق ایران، انگلستان و اتحادیۀ اروپا

امروزه با پیشرفت ارتباطات، دعاوی هتک حیثیت از مرزهای ملی فراتر رفته است، به‌طوری که امکان دارد در یک دعوا چندین عنصر خارجی دخیل باشند. در این وضعیت، دادگاه‏های متعددی می‏توانند با استناد به ارتباط عناصر دعوا با حوزۀ قضایی خود، اعمال صلاحیت کنند. این مسئله در جایی مشکل‏ساز است که ارتباط ناچیزی میان عناصر دعوی و کشور محل دادگاه وجود دارد. بنابراین، نظام‏های حقوقی باید قواعد صلاحیتی را ارائه دهند که مانع بروز چنین چالشی گردد. در این پژوهش بررسی خواهد شد که نظام‏های حقوقی ایران، انگلستان و اتحادیۀ اروپا از چه ضوابط صلاحیتی در چنین دعاوی استفاده می‏کنند؟ آیا این قواعد می‌تواند انتظارات مشروع اشخاص خصوصی را برآورده سازد و درعین‌حال با توجه به تحول فناوری، انعطاف لازم را داشته باشد؟ قانون‌گذار انگلیسی با توجه به اینکه در دعاوی هتک‏ حیثیت در زمان واحد ممکن است چندین کشور با دعوا ارتباط داشته باشند، قاعدۀ ویژه‏ای را وضع کرده است که به‌موجب آن، دادگاه‏های انگلستان در صورتی صلاحیت رسیدگی دارند که مناسب‏ترین دادگاه برای طرح آن دعوا باشند. به این ترتیب، لازم است دادگاه‏های انگلیسی ارتباط دعوا با سایر حوزه‏های قضایی را بررسی نمایند. در اتحادیۀ اروپا، علاوه بر دادگاه محل استقرار زیان‏زننده، محل وقوع خسارت را هم صالح تلقی نموده‏اند. ضمن آنکه دادگاه مرکز منافع زیان‏دیده در هتک ‏حیثیت اینترنتی واجد صلاحیت خواهد بود. لیکن در حقوق ایران قاعدۀ اختصاصی در این زمینه وضع نشده است و همان قواعد کلی صلاحیت در مورد هتک‏ حیثیت اعمال می‏‌شود. انحصار قواعد صلاحیت در حقوق ایران به قواعد کلی، برای دعاوی هتک حیثیت کارایی نداشته، اصحاب دعوا را با مشکل مواجه خواهد کرد.

jurisdiction in tort claims for cross-border defamation in the laws of ‎iran, england and the european union

today, with the advancement of communication, defamation claims have crossed the national borders, it is possible for several foreign elements to be involved in a claim. in this situation, several courts may apply jurisdiction based on their relationship with those elements. this issue is problematic where there is a little connection between those elements and the jurisdiction. therefore, legal systems must provide jurisdictional rules that prevent such a challenge. in this research, it will be investigated what jurisdictional criteria are used by the legal systems of iran, england and the european union in these claims. can these rules meet the legitimate expectations of private individuals and at the same time have the necessary flexibility in view of the evolution of technology? in the english legal system, the legislators have adopted special rules for defamation which provides that, the courts can hear the lawsuit if england is the most appropriate place to file that claim. therefore, the english courts should examine the connection of the lawsuit with other jurisdictions. in the european union, in addition to the general rule of the defendant's place of residence, the place of damage where the defamation was published also has jurisdiction. in eu law, the center of the victim’s interests will be competent in internet defamation. however, there are no specific rules for defamation in iranian law, and the general jurisdiction rules will be applicable in the case of defamation. this iranian approach is ineffective for defamation and will cause difficulties for litigants.