حق دسترسی به فرودگاه؛ قواعد حاکم بر تخصیص سهمیۀ فرود و پرواز هواپیما (اسلات)

افزایش رقابت و رشد شرکت‌های هواپیمایی چالش‌های جدیدی را برای چگونگی بهره‌برداری از تاسیسات زمینی فرودگاهی درپی داشته است. یکی از این دشواری‌ها نحوۀ تخصیص سهمیۀ فرود و پرواز به شرکت‌های هواپیمایی در فرودگاه‌های پرمتقاضی و شلوغ است. فرودگاه‌های کشورهای مختلف تحولات گوناگونی را در این باره تجربه کرده‌اند، به‌گونه‌ای که ابتدا تقدم زمانیِ بهره‌برداری (first come-first serve) مبنای استفاده از تاسیسات فرودگاه به‌شمار می‌رفته است، اما با افزایش تقاضا، دیگر این روش پاسخگوی نیاز شرکت‌های هواپیمایی در برخی از فرودگاه‌ها نیست و تنها چارۀ آن سهمیه‌بندی حق فرود و پرواز است. گاه این مهم به کمیته‌هایی متشکل از خود شرکت‌های هواپیمایی بهره‌بردار سپرده شده تا با توافق خودشان سهمیۀ هر عضو تعیین گردد، اما مشکلات ناشی از رویه‌های انحصار و ضد‌رقابتی در چنین شیوه‌ای و یا بن‌بست در توافق، دولت‌ها را ناگزیر از دخالت در این امر نموده است تا بر اساس قواعدی از قبیل قاعدۀ حق مکتسب (grandfather right)، قاعدۀ بقای حق به شرط استفاده (use it or lose it rule)، قاعدۀ بخر- بفروش (buy-sell rule)، و قرعه‌کشی، سهمیه‌ها را میان شرکت‌های متقاضی توزیع کنند. قواعد حاکم بر تخصیص سهمیۀ فرود و پرواز هواپیما که با آثاری از حیث قابلیت انتقال، توثیق و یا توقیف قضایی این سهمیه‌ها همراه است، در زمرۀ مسائل مهم صنعت هوانوردی به‌شمار می‌رود که در این نوشتار با مطالعۀ تطبیقی حقوق اتحادیۀ اروپا، ایالات متحدۀ امریکا و ایران بررسی شده است.

right of access to the airport: the rules of airport slot allocation

the growth of airlines and competition, has raised new challenges for the exploitation of airport land infrastructure, out of which, the slot allocation in hub or dense airports is the most important one. the history of airports in the world has seen many rules in this regard, so that while in the beginning, “first-come, first-serve rule” used to be applied in many airports, the growth in demands made the regulators to devise new rules for slot allocation. sometimes, committees comprised of the airlines were in charge of such delicate issue, but the rising anti-competitive practices and deadlock in agreements led the governments to step in and regulate the slot allocation based on various rules including “grandfather right rule”, “use it or lose it rule”, “buy-sell rule”, “lottery”, etc. such rules which are followed by slot mobility and the possibility of taking it as collateral are dealt with in this article with emphasis on the economic and legal points of view and with a comparative study of eu, usa and iranian law.