بررسی تطبیقی خروج زوجه از کشور با تاکید بر حقوق کشورهای مسلمان

آزادی رفت و آمد و تعیین اقامتگاه از حقوق اساسی افراد بشر است که در اسناد بین‏المللی حقوق بشری و قوانین اساسی بسیاری کشورها بر آن تاکید شده است. در چند دهۀ گذشته، در قریب به اتفاق قوانین کشورهای دنیا تحولات چشمگیری در زمینۀ حقوق، آزادی‏ها و اختیارات زنان در روابط خانوادگی و اجتماعی صورت گرفته است. یکی از جلوه‏های این تحولات مربوط به شرایط و محدودیت‏های حاکم در زمینۀ خروج زنان از کشور است. در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‏ای و با رویکرد تطبیقی به بررسی اسناد بین‏المللی حقوق بشری و همچنین مقررات کشورهای مختلف به‏ویژه کشورهای مسلمان و تحولات آنها در گذر زمان در خصوص شرایط قانونی خروج زنان شوهردار از کشور می‏پردازیم. هدف این مطالعه، شناخت تحولات اخیر کشورهای دنیا به‏ویژه کشورهای مسلمان پیرامون حقوق فردی و خانوادگی زنان در موضوع مورد بحث و جایگاه حقوق ایران در این میان است. به این منظور، قوانین یازده کشور (فرانسه، ترکیه، تونس، مراکش، الجزایر، مصر، کویت، اردن، عربستان سعودی، افغانستانِ پیش از استقرار حکومت طالبان در 2021، و ایران) مورد بررسی قرار می‏گیرد. این پژوهش نشان می‏دهد در میان کشورهای مورد بررسی، تنها حقوق ایران خروج زنان را منوط به اجازۀ شوهر کرده است؛ درحالی که دیگر کشورها اهلیت و استقلال زن شوهردار را در این زمینه همچون مرد متاهل، با تفاوت‏هایی به‏رسمیت شناخته‏اند. در مقابل، راهکارهای قانونی گوناگونی به‏عنوان قواعد عمومی یا اختصاصی ضمانت اجرای تعهدات زناشویی درصورت خروج همسر از کشور در این نظام‏های حقوقی پیش‏بینی شده است.

comparative study on legal conditions of married women leaving their own country; with emphasis on muslim majority countries

liberty of movement and freedom to choose residence is a fundamental human right that is enshrined in international human rights instruments and the constitutions of many countries. during the last decades, in most legal systems around the world significant changes have taken place in the field of women’s rights and freedoms in their family and social relations. one of the manifestations of these developments is related to the conditions and restrictions in the field of women’s travelling abroad. in this paper, using library resources and with a comparative approach, we examine international human rights instruments as well as the regulations of different countries, especially muslim countries, and their developments over the time regarding the legal conditions for married women to leave their own country. the purpose of this study is to identify the recent developments in the world, especially in muslim countries vis-à-vis the individual and family rights of women and the position of iranian law in this regard. to this end, the laws of eleven countries as follows are examined: france, turkey, tunisia, morocco, algeria, egypt, kuwait, jordan, saudi arabia, afghanistan (prior to taliban control in 2021) and iran. this study shows that among the countries studied, only iranian law stipulates that the right of married women to travel abroad is subject to their husbands’ consent. meanwhile, other countries recognize, with some differences, the freedom and independence of married women in this regard. nevertheless, various legal solutions are provided in these countries in order to ensure the fulfillment of marital obligations in the case where one spouse travels abroad.