مطالعۀ تطبیقی حفاظت از بناهای تاریخی دارای مالک خصوصی در نظام حقوقی انگلیس و ایران؛ از مجوزدهی تا اعتراض

حفاظت از میراث فرهنگی از سوی دولت می‏تواند به محدودیت‏های قابل‏توجهی در آزادی مالکان خصوصی میراث فرهنگی منجر شود. ممنوعیت از برخی تصرفات در بنای تاریخی ثبت‏شده در فهرست آثار ملی و یا الزام به اخذ مجوز برای مداخله در بناهای یادشده با اعمال ضوابطی برای حفظ ابنیه، از مهم‏ترین محدودیت‏های وارد بر حقوق مالکان خصوصی این نوع از بناها است. به‏عبارتی، مالکان چنین بناهایی نمی‏توانند مانند صاحبان املاک غیرتاریخی به استناد حقوق مالکانۀ خود تصمیم‏گیری کنند. در این راستا تمایل مالکان خصوصی بناهای تاریخی به تغییر و دگرگونی در اموال‏ تحت تصرف خود از یک‏ سو و ضرورت حفظ میراث فرهنگی به‏مثابۀ خیر جمعی و منفعت عمومی از سوی دیگر، نظام مجوزدهیِ تغییرات را به وجهی مهم از حفاظت از میراث فرهنگی در میان تمامی کشورهای جهان بدل نموده است. درحالی ‏که مرجع صدور مجوزهای تغییر در بناهای تاریخی در انگلستان مقامات محلی هستند، در ایران نظام مجوزدهی در ساختار متمرکز اداری صورت می‏گیرد. در هر دو کشور، در صورت اعتراض مالکان بناها به تصمیمات مراجع یادشده، مسیرهایی برای رسیدگی به اعتراض پیش‏بینی شده است. این اعتراض در انگلیس از رهگذر آیین رسیدگی مجدد و در چارچوب نظارت اداری امکان‏پذیر است، حال آنکه در ایران دیوان عدالت اداری صلاحیت رسیدگی قضایی به چنین اعتراضی را دارد. پرسش اصلی مقاله این است که نظام مجوزدهی در حفاظت از بناهای تاریخی از چه جایگاهی برخوردار است و چگونه و با چه ضوابطی حقوق مالکان این نوع از بناها را تحت تاثیر قرار می‏دهد؟ نگارندگان این نوشتار درصددند با روشی توصیفی تحلیلی و از رهگذر مطالعۀ تطبیقی میان انگلیس به‏عنوان کشور الگو و ایران به این پرسش‏ها پاسخ دهند.

A Comparative Study of Protection of Privately Owned Historic Buildings in the England and Iran Legal System; From Permission to Objection

In the UK, the immovable cultural heritage is divided into 5 categories: listed buildings, scheduled monuments, registered battlefields, registered parks gardens, protected wreck sites. Iranian regulatory system despite the identification of the system of cataloging and division of cultural heritage into movable and immovable heritage, has not initiated cataloging immovable heritage. System of immovable heritage classification, not only specialized English heritage protection but also this act caused the establishment of numerous governmental and nongovernmental public institutions and NGOs in the subject of cultural heritage protection. Moreover in the UK, the Historical England Institution which is a nongovernmental public institution, publishes documents entitled &Protection Principles, Policies and Guidelines& that these principles have a high place in administrative procedures and must be observed by all Regulatory and decisionmaking institutions in the field of protection of the historical environment and also all relevant and interested individuals in the field of cultural heritage.Protective statutes of historical buildings restrict the ownership of owners of these buildings. This article studies the legal system of protection of immovable cultural heritages in light of licensing in a comparative study of England, as a model, and Iran. It should be noted that English system of protection, which is constantly modified, has many guiding principles and documents, beside its effective administrative system. These principles have a higher position rather than positive statutes.This article tries to answer to this question: 1. what are the main effects of process of licensing on ownership right of owners? To answer this question, these questions should be answered: what is the importance process of licensing? Which authority is responsible for it? Which principles guilds it? How it can be protested and according to which principles? This article tries to answer to these questions in a comparative study of England, as a model, and Iran in a descriptiveanalytical way.Legal system of protection of cultural heritages in England, by distinguishing between different kinds of immovable cultural heritages, regarded historical buildings as an example of immovable cultural heritages and has established a specific system to protect them. Empowerment of local authorities to decide on permissions, from one side, and recognition of protest to these decisions through reconsideration of case by central government in framework of administrative proceedings, from other side, are main characteristics of English model of protection of cultural heritages. But, In Iran, lack of detailed categorizing of cultural heritages has led to Nonspecialized system of protection. Actually, Iranian laws have used the phrases of “monuments, buildings, places and immovable properties”, which are too general.Some of advantages of English system of protection are “Decentralization” of licensing process, well ordered process of protest, specialized and valid reconsideration of decisions, and the importance of assessment of interests and principle of proportionality in balancing of interests of owners and cultural heritages. These characteristics have made this system of protection more efficient and defensible rather than Iranian one.