بازتاب آموزه‌های تربیتی اجتماعی اشعار پسامشروطه: مطالعۀ موردی ملک‌الشعرای بهار و احمد شاملو

شرایط سیاسی و اجتماعی مشروطه باعث تشویق و تشدیدِ نگاه انتقادی، ‌تربیتی‌ شاعران این دوره و دورۀ پسامشروطه بوده است. به ‌خاطر جایگاهِ جریان‌ساز ملک‌الشعرای بهار و احمد شاملو _به‌عنوان منتقدان وضیعت اجتماعی، ‌اخلاقی زمان_ اشعار ایشان برای پژوهش پیش‌ِرو انتخاب شده است. در این مقاله گردآوری داده‌ها به‌صورت «کتابخانه‌ای» و روش انتخاب ابیات به شیوۀ «هدفمند» صورت پذیرفته است. هدف از این پژوهش، بررسی اشتراکات و افتراقاتِ آموزه‌های تربیت_ اجتماعی در اشعار ایشان است. در همین راستا، پژوهش حاضر به شیوۀ «تحلیلی ‌تطبیقی» در پیِ پاسخ به چگونگی نگرش این دو شاعر در خصوص شالوده‌های اخلاق اجتماعی: (ازجمله عدالت اجتماعی، حقوق زن، جهل عمومی، آزادی، فقر، خودآگاهی اجتماعی و ستم‌ستیزی) است. نوآوری پژوهش در این است که برای نخستین بار، دو شاعر از دو گونه و مکتب متفاوت شعری _یکی در مکتب بازگشت و دیگری در سپیدسرایی_ به لحاظ نگرشِ تربیت اجتماعی مقایسه می‌شوند. از آنجا که غلبۀ وجه سیاسی اشعار شعرای این دوران، باعث در سایه ماندن وجوه دیگر (به‌ویژه وجه تربیتی) آن شده است؛ از این‌روی، ضروت توجه پژوهشگران به وجوه دیده‌نشدۀ این‌گونه اشعار، انکارناپذیر می‌نماید.

reflection of socio-educational teachings in iran’s post-constitutional poems: a case study of shamloo and bahar

sociopolitical conditions of the persian constitutional revolution encouraged and intensified the critical and educational views of poets of this era and the post-constitutional period. the poems by mohammad taghi bahar and ahmad shamloo were selected for analysis because they created social movements as critics of their contemporary social and moral status. the data were collected through the secondary research method, and the verses were chosen purposively. we aimed to investigate the commonalities and differences in the socio-educational teachings of their poems. using a comparative analytical method, this study sought to examine the attitude of these two poets toward the foundations of social ethics (social justice, women’s rights, public ignorance, freedom, poverty, social self-awareness, fighting against oppression, etc.). the dominant political aspect of the poems of this era overshadows other aspects (especially the educational aspect); therefore, researchers must pay attention to the neglected aspects of these poems.