واکاوی دلالتهای تربیتی «قناعت» در مثنوی معنوی

هدف این پژوهش، واکاوی مفهوم و کارکردهای «قناعت» در مثنوی معنوی و استنتاج دلالتهای آن برای تربیت اخلاقی بوده است. این تحقیق با رویکرد کیفی و با بهره‏گیری از الگوی بازسازی شده‌ی استنتاجی فرانکنا، انجام شده است. در بخش نخست تحقیق، پس از مروری اجمالی بر جایگاه و اهمیت کتاب مثنوی معنوی، مفاهیم اخلاق و قناعت، برخی از ویژگیهای مبنایی قناعت در قالب گزاره‏های واقع‏نگر و اصول تربیتی بازشناسی شده‏ و در ذیل هر اصل، ابتدا سند قرآنی یا روایی هر مبنا بیان شده و پس از آن، نکته اصلی ناظر به هر مبنا، از مثنوی معنوی، تبیین شده است. گزاره‏های بازشناسی شده در این پژوهش عبارتند از: قناعت به مثابه‌ی راهی برای نیل به حیات طیبه، عاملی بر حفظ اقتدار و عزت نفس، گنج استغنابخش و بی‌نیازی، عامل ممیزه با بخل، عامل آرامش روح در تقابل با حرص، زمینه ساز شادی و محور همبستگی مفاهیم توکل، رزق و رضایت درونی. در دنیای امروز که مصرف‏گرایی و دلبستگی به تعلقات دنیوی از جانب نظام سرمایه‏داری به صورتی هدفمند به جوامع مختلف القاء می‏گردد، لازم است تا نظام تعلیم و تربیت کشور ما با اتکا به آموزه‏های دینی و اندیشه‏های اثرگذار افرادی مانند مولانا، «قناعت» را به مثابه هدفی تربیتی در دستور کار قرار داده و نسلی «قانع و خودبسنده» تربیت نماید.

Investigating the educational implications of contentment in Mathnawi

The purpose of this study is to investigate the concept and functions of contentment in the book ‘Mathnawi” and to deduce its implications for moral education. This study was conducted using a qualitative approach and using the reconstructed Frankena inference model. In the first part of the research, after a brief overview of the status and importance of the Mathnawi, the concepts of ethics and contentment, some of the basic characteristics of contentment are recognized in the form of realistic statements and educational principles, and under each principle, first, the Quranic or Hadith document is stated and then the main point of view of each principle is explained from the Mathnawi. Recognized propositions in this study include: contentment as a way to the “Hayat tayyebeh”(Pure Life), a factor for maintaining selfesteem, a treasure for freedom of want, a factor to distinguish from envy, a tranquilizer of greed, a source of happiness and a factor for correlation between reliance to God, daily bread and internal satisfaction. In today’s world, where consumerism and attachment to worldly attitudes are instilled to different societies by the capitalist system, it is necessary for our national education system to rely on influential religious teachings and ideas like Rumi, to put ’contentment’ as an educational goal and nurtured a ’convincing and selfsufficient’ generation.