تعیین اولویت‌های پژوهشی مرکز تحقیقات سو مصرف مواد غرب کشور

توسعه پژوهش های هر کشور بر اساس نیازهای نهفته در راهبردها و هدف های موجود در برنامه های توسعه آن کشور وافزایش توان فعالیت های پژوهشی است و نخستین گام در راستای پژوهش‌های اصولی، فراهم نمودن منابع و تعییناولویت‌های پژوهشی می‌باشد (1). از آن‌جا که در علوم پزشکی و بهداشتی، مساله پژوهش، رابطه مستقیم با سلامت و عمر افراد دارد، تعیین اولویت‌ها در این حیطه، اهمیت دوچندانی می‌یابد. تنها 10 درصد از کل سرمایه های پژوهشی دنیا برای 90 درصد از مشکلات مردم جهان به‌کار گرفته می شود. بنابراین در سال 1990 «کمسیون پژوهش حوزه سلامت برای توسعه» (commission on health research for development (cohred)) مفهوم «پژوهش در ضرورت‌های بهداشت ملی»(essential national health research (enhr)) را به‌عنوان راهبردی در جهت ارتقا سلامت، توسعه بر پایه برابری و عدالت اجتماعی ارایه کرد .پژوهش در ضرورت‌های بهداشت ملی، ابزار اصلی برای تصحیح عدم تعادل 10 به 90 در پژوهش‌های حوزه سلامت و در نتیجه ابزار اصلی سلامت و توسعه است (2). این پژوهش با تغییراتی اندک، بر اساس روش cohred انجام گرفت. مراحل انجام کار به این ترتیب صورت پذیرفت: 1- نیاز سنجی، 2- تهیه لیستی از کارهای انجام‌شده و در حال انجام در طی سال‌های 90-1389 در ادارات و سازمان‌های ذی‌ربط، 3- تهیه لیستی از پژوهشگران، مسیولان و گروه‌های ذی‌نفع در بعد پژوهش در زمینه سو ‌مصرف مواد جهت مشارکت در جلسه تعیین اولویت‌های‌پژوهشی، 4- تشکیل جلسه‌ای با حضور مسیولان و پژوهشگران ذی‌ربط جهت تعیین اولویت‌های پژوهشی با استفاده از روش گروه اسمی (nominal group technique). از این فنون برای بررسی نظرات گروهی از کارشناسان به‌منظور نیل به توافق یا تصمیم جمعی استفاده می‌شود. این روش در شش مرحله شامل: تولید و نوشتن ایده‌ها؛ بازخورد ایده‌ها؛ بحث پی‌درپی در مورد ایده‌ها؛ رای‌گیری مقدماتی؛ بحث در مورد رای‌گیری مقدماتی و رای‌گیری نهایی(8) اجرا می‌گردد و 5- امتیازدهی و اولویت‌بندی عناوین مطرح‌شده بر اساس هزینه-اثربخش بودن طرح از دیدگاه اقتصادی و اولویت طرح به لحاظ کاربردی بودن و نیازمندی به نتایج حاصل از آن (6).در این پژوهش زمینه‌های جامعه‌شناختی، اپیدمیولوژی، درمان و آموزش، بیشترین تعداد عناوین و مباحثی همچون بار بیماری، بعد زیست‌شناختی، سیگار و قلیان و داروهای نسخه‌ای، کم‌ترین تعداد عناوین را به‌خود اختصاص دادند. تمامی عناوین بر اساس امتیازاتی که هر عنوان به‌تنهایی کسب نموده در یک ترتیب کلی قرار داده شد و به‌عنوان اولویت‌های مرکز تحقیقات سو مصرف مواد غرب کشور گزارش گردید.با توجه به عناوین انتخاب شده در هر کدام از زمینه‌ها، می‌توان برداشتی کلی از مشکلات و دغدغه‌های مسیولان و پژوهشگران داشت. نتایج حاصل نشان‌دهنده این موضوع است که در بسیاری از موارد هنوز به دنبال اطلاعات اولیه و دلایل پایه‌ای می‌باشیم. البته زمینه‌هایی همچون آموزش و پیشگیری که جز عناوین اصلی انتخاب‌شده برای اولویت‌های سو مصرف مواد می‌باشند شاید به نحوی گویای گرایش مثبت مسیولان پژوهشی و اجرایی حوزه اعتیاد به این دو مقوله اصلی در زمینه وابستگی و سو مصرف مواد باشد. پایایی و روایی پژوهش‌هایی از این قبیل، خود جای بحث دارد. از آن‌جاکه پایایی نتایج این تحقیق منوط به افراد شرکت‌کننده در بررسی‌های کیفی می‌باشد نمی‌توان ادعایی بر پایا بودن آن داشت. ولی با توجه به شرایط کنونی و مدنظر قرار دادن اکثر گروه‌های ذی‌ربط و ذی‌نفع، شاید بتوان ادعا نمود که بهترین حالت ممکن حاصل گردیده است. اما از آن‌جا که نتایج بر اساس توافق کلی ارایه شده، می‌توان گفت که مطالعه از روایی بالایی برخوردار است.