بررسی ساخت اکولوژیکی شهر مشهد

نظریه‌ی اکولوژی شهری، نظریه‌ای برای تبیین ساختار فضایی شهر است که روابط متقابل گروه‌های انسانی را در محیط‌های مختلف شهر و چگونگی جدایی گزینی‌های جمعیت شهر و ساخت فضاهای مورد استفاده آن‌ها را بررسی و تحلیل می‌کند. برای بحث و گفتگو در مورد اکولوژی شهر مشهد (که این مقاله در محدوده‌ی آن انجام گرفته است)، از تلاش‌های فکری مکتب شیکاگو و نظریات ساخت دوایر متحدالمرکز، ساخت قطاعی و ساخت چند هسته ای سود برده‌ایم. دلیل انتخاب مکتب شیکاگو، شباهت زیاد شهر شیکاگو در دهه های ابتدایی قرن بیستم با وضعیت امروز شهرهای ایران است، شباهت‌هایی مانند افزایش جمعیت شهری، مهاجرت‌های روستا شهری، افزایش نرخ جرم و جنایت، گسترش حاشیه نشینی، فرسودگی مراکز شهری، جدایی گزینی های فضایی و ... برای بررسی ساخت اکولوژیک شهر مشهد از منابع مختلفی مانند داده های سرشماری سال‌های 1375 و 1385، داده های کاربری اراضی شهری و اطلاعات سامانه‌ی اطلاعات اجتماعی شهر مشهد استفاده شده است، که با استفاده از نرم‌افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی روی هم گذاری و تحلیل شده‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ساخت شهر مشهد کمابیش با هر سه مدل بالا مطابقت‌هایی دارد، اما بیشترین انطباق با مدل ساخت چند هسته‌ای مشاهده شده است؛ بدین صورت که هسته‌ی مرکزی شهر پیرامون حرم مطهر شکل گرفته است و مرکز دوم پیرامون میدان آزادی، طبقه درآمدی بالا پیرامون مرکز دوم (با گرایش خطی به سمت مرکز اول) سکنی گزیده‌اند، که توسط طبقه‌ی درآمدی متوسط احاطه شده است و تمرکز فعالیت‌ها پیرامون مرکز اول است.