ارزیابی اثرات بحران آب و پدیدۀ فرونشست زمین در مناطق روستایی دشت نیشابور

فرونشست زمین، پدیده‌ای است که در چند دهۀ اخیر در اکثر دشت‌های آبرفتی ایران به چشم می‌خورد که درنتیجۀ پایین‌رفتن تدریجی یا ناگهانی سطح زمین در اثر عوامل مختلفی ازقبیل: برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، فعالیت‌های تکتونیکی، استخراج معادن و غیره به وقوع می‌پیوندد. دشت نیشابور نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با برداشت بیش‌ازحد آب‌های زیرزمینی در چند دهۀ اخیر، سطح ایستابی لایۀ آبدار پایین رفته و فشار هیدرواستاتیک کاهش یافته است. درنتیجه، فرونشست‌هایی رخ داده که مناطق روستایی و شهری را تحت تاثیر قرار داده است. دشت نیشابور با وسعتی معادل3477 کیلومتر مربع محدوده‌ای از آن به وسعت 591 کیلومتر مربع با جمعیتی بالغ بر 59000 نفر، با 179 روستا با فرونشست شدید زمین مواجه است. در این پژوهش، سعی شده با بررسی وضعیت آبخوان و سطح آب زیرزمینی و انطباق آن با مناطقی که با پدیدۀ فرونشست مواجه هستند، به رابطۀ بین این پدیده با کاهش سطح ایستابی آب بپردازیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه به‌ازای هر 83 سانتی‌متر پایین‌رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، به‌طور متوسط 10.5 سانتی‌متر سطح دشت نیشابور نشست داشته است. در این پژوهش، از تصاویر ماهواره‌ایsentinel در دورۀ زمانی اکتبر 2014 تا دسامبر 2017 که توسط سازمان نقشه‌برداری به روش تداخل‌سنجی راداری تهیه شده، استفاده شده است. نتایج تحقیق در این دشت حاکی از آن است که بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی موجب نشست زمین وایجاد درز و ترک‌هایی در مناطق روستایی، به‌ویژه در اطراف روستاهای فیروزه، ابوسعدی، بیروم‌آباد، فیض‌آباد، سراب کوشک، اردوغش و کال فرخک به میزان 15 الی 20 سانتی‌متر در سال با بالاترین فرونشست و کم‌ترین فرونشست مربوط به روستاهای دشت، مهدی آباد و خروسفلی به میزان 1 سانتی‌متر در سال گزارش شده است.

evaluation of the effects of water crisis and land subsidence in the rural areas of neishabur plain

land subsidence is a phenomenon emerging in most of the alluvial plains of iran in the last few decades due to the gradual or sudden lowering of the land surface. it is prompted by various factors such as over-harvesting of underground water, tectonic activities, mining, etc. neyshabur plain is not an exception to this rule and due to the over-exploitation of underground water in the last few decades, the water level of the aquifer has dropped and the hydrostatic pressure has declined. this has led to subsidence, which has affected rural and urban areas. this plain covers an area of 3477 square kilometers, of which an area of 591 square kilometers, which is home to a population of 59,000 people and 179 villages, struggles with severe land subsidence. in this research, the relationship between the aquifer and underground water level and its compatibility with the areas facing subsidence is investigated. research shows that for every 83-cm decline in  groundwater level, there is on average 10.5 cm subsidence in the surface of neyshabur plain. in this research, sentinel satellite images from october 2014 to december 2017 taken by the mapping organization have been used by radar interferometric method. the results suggest that the indiscriminate exploitation of underground water resources has triggered land subsidence and cracks in rural areas, especially in the periphery of the villages of firuzeh, abu saadi, birum abad, faiz abad, sarab koushak, urdughash, and farrakhk which are in some cases as big as 15 to 20 cm per year. the highest and the lowest subsidence, i.e., 1 cm per year, is reported in the villages of dasht, mehdi abad, and khoresofla.