بررسی خطرپذیری سیلاب در محدودۀ شهری مشهد با استفاده از تکنیک‌های gis

هدف این پژوهش، بررسی میزان خطرپذیری سیلاب در محدودۀ شهری مشهد و  نقش کانال های سیلابی هنگام وقوع سیلاب است. برای رسیدن به این هدف از روش ahp در محیط نرم افزار arcgis استفاده شد. پارامترهای شامل فاصله از رودخانه، شیب، تراکم کانال ها، فاصله از کانال ها، بارش، پوشش گیاهی، جاده و راه ارتباطی، طبقات ارتفاعی، تراکم زهکشی، فاصله از مسیل ها و کاربری اراضی بود. سپس با تهیۀ لایه های مورد نیاز محدودۀ شهر، اقدام به تعیین وزن هر لایه براساس میزان اهمیت آن، زمان بروز سیلاب شد. پس از وزن دهی نهایی، لایه ها به‌صورت دو به دو (ahp) با نرم افزار expert choice مقایسه و ماتریس حاصل از این مقایسات به نرم افزار idrisi منتقل و ضریب نهایی برای هر لایه تعیین شد. درنهایت با اعمال این ضرایب از طریق منوی weighted overlay در نرم افزار arcgis نقشۀ پهنه بندی خطر سیلاب در محدودۀ شهری مشهد مشخص شد. بنابر نتایج،  از کل مساحت محدودۀ شهری مشهد، درمجموع 32/6 کیلومتر مربع دارای خطر سیلاب خیلی کم، 82/23 کیلومترمربع خطر کم، 06/260 کیلومترمربع خطر متوسط، 88/41 کیلومترمربع خطر زیاد و 04/2 کیلومترمربع خطر خیلی زیاد است. حدود 1% از کل محدودۀ شهری دارای خطر خیلی کم، 7% دارای خطر کم، حدود 77% از کل محدودۀ شهری دارای خطر متوسط، 12% دارای پتانسیل زیاد و 3% از محدودۀ شهری مشهد دارای پتانسیل خیلی زیاد است. نتایج نشان می دهد که شیب های 0 تا 3 درجه که بیشتر، کاربری شهری دارند مکان مناسبی برای استحصال هستند. بنابراین مناطق با استحصال خیلی خوب، مناطقی هستند که ازلحاظ شیب و پوشش، شرایط مناسب‌تری دارند. با توجه به نقش کانال‌های سیلابی در سیلاب، مشخص شد در نقاطی که تراکم کانال‌ها بیشتر بوده، احتمال وقوع سیلاب کمتر است.

analysis of flood risk in the urban area of mashhad using gis techniques

this paper aims to investigate flood risk in the mashhad urban area and the role of flood channels in controlling floods. to achieve this goal, the ahp method was used in the arcgis software. the parameters included distance from the river, slope, density of canals, distance from canals, precipitation, vegetation, road and pathways, elevation classes, drainage density, distance from roads and land use. then, by developing the required layers of the urban limits, the weight of each layer was determined based on its importance at the time of flooding. after the final weighting, the layers were compared (ahp) using expert choice software, and the resulting matrix was transferred to idrisi software to determine the final coefficient for each layer. finally, by applying these coefficients through the weighted overlay tab in arcgis software, the flood risk zoning map in mashhad urban area was drawn. according to the results, out of the total area of ​​mashhad, 6.32 sqm have a very low flood risk, 23.82 sqm have a low risk, 260.06 sqm have a medium risk, 41.88 sqm have a high risk and 2.04 sqm have a very high risk. about 1% of the entire urban area has a very low risk, 7% has a low risk, about 77% of has a medium risk, 12% has a high risk and 3% has a very high risk. the results suggest that 0 to 3-degree slopes, which chiefly have urban application, provide suitable grounds for exploitation. therefore, the areas particularly relevant to exploitation are those with proper conditions in terms of slope and vegetation. in light of the role of flood channels in flood control, it was found that the floor risk is lower in areas with higher canal density.