الگوهای ذهنی مدیران محلی درباره راهکارهای مدیریت مخاطرات محیطی (مورد مطالعه: سکونتگاه‌های پیراشهر بیرجند)

مخاطرات بخش جدایی‌ناپذیر رابطه بین انسان و محیط است که به‌دلیل عواقب روزافزون آن، در کانون توجه نظام‌های برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کشورها به‌ویژه جوامع روبه‌پیشرفت است. از عرصه‌هایی که مخاطرات محیطی سبب خسارت‌های جبران‌ناپذیر می‌شود، فضاهای پیراشهری است که به دلایل متعدد، مقصد جمعیت عظیم مهاجران به شهرهای بزرگ (منطقه‌ای و ملی) یا شهرگریزان است؛ زیرا تاکنون رفتار مخاطرات به مرور منجر به تخریب بنیان‌های طبیعی و انسان‌ساخت نقاط پیراشهری شده‌ است. در چارچوب مدیریت ریسک، شناسایی انواع مخاطره، اندازه گیری، تصمیم گیری برای مواجهه با آن (راهکارهای مقابله) و نظارت از مجموعه اقدامات اساسی است؛ بدین سان، آگاهی از راهکارهای محلی برای مدیریت مخاطرات محیطی، اولویتی راهبردی برای برنامه‌ریزی آینده در سکونتگاه های پیراشهری دارد. با در نظر گرفتن نقش مدیران اجرایی در مقابله با مخاطرات، در این تحقیق کوشش شده به بررسی الگوهای ذهنی مدیران محلی (دهیاران) دربارۀ راهکارهای مواجهه با مخاطرات محیطی شناخته‌شده در پیراشهر بیرجند پرداخته شود. نوع تحقیق کاربردی و دارای ماهیت توصیفی است. برای گردآوری داده‌ها از مطالعات اسنادی، مصاحبه و پیمایش دیدگاه مدیران استفاده شده است. تحلیل یافته‌ها در چارچوب روش‌شناسی کیو با استفاده از نرم‌افزار spss انجام شد. بنا به نتایج، 18 نوع مخاطره (شامل طبیعی و انسانی) در عرصۀ پیراشهر بیرجند پدید آمده است. از دیدگاه مدیران محلی، 26 گزاره (راهکار) در قالب سه الگوی ذهنی می‌توان برای مقابله با مخاطرات محیطی و مدیریت ریسک آن در نظر داشت. مضامین الگوهای شناخته‌شده شامل «بهبود مسائل در بعد کالبدی»، «ارتقاء عوامل تقویت‌کنندۀ احساس امنیت در معابر سکونتگاه» و «رشد سرمایه‌های مالی و انسانی در جامعۀ محلی» بوده است. درنهایت اینکه مدیریت مخاطرات محیطی در پیراشهر بیرجند ازمنظر مدیران محلی در گرو تدبیر و چاره‌اندیشی مسائل انسانی است.

mental models of local managers regarding environmental risk management strategies (case study: peri-urban settlements of birjand)

environmental risks are an inseparable part of the interplay between humans and the environment, which, due to its growing consequences, has come under spotlight in planning and decision-making systems of countries, especially in the developing world. peri-urban spaces can be subject to irreparable damages inflicted by environmental risks, as they have become a destination for a growing population of migrants to large cities (regional and national) or urban escapees. it is because risky behavior has wreaked havoc on natural and man-made foundations in peri-urban areas. within the framework of risk management, identifying the types of risks, measuring them, making decisions to address them (countermeasures) and monitoring are some of basic measures. awareness of local strategies for managing environmental risks is a strategic priority for sustainable planning. given the role of executive managers in dealing with risks, this research attempts to investigate the mental models of local managers (dehyaran) about strategies for dealing with environmental risks in the peri-urban area of birjand. in this applied nature, a descriptive method had been adopted. data collection involved documentary studies, interviews, and a survey of the managers’ views. the findings were analyzed using the q method in spss software. according to the results, 18 types of risks (both natural and human-induced) have emerged in the peri-urban area of birjand. according to local managers, 26 propositions (solutions) can be considered in the form of three mental models for tackling environmental risks. the themes of the identified models include &improving issues in the physical dimension&, &enhancing factors that strengthen the sense of security in the residential pathways&, and &growth of financial and human capital in the local community&. ultimately, local managers posit that the management of environmental hazards in the peri-urban areas of birjand is contingent upon the tactfulness and problem-solving of human issues.