مدل‌سازی مکانی و مکان‌یابی بیمارستان با تلفیق روش‌های نوین تصمیم‌گیری چندمعیاره مدل بهترین-بدترین و واسپاس (مطالعۀ موردی: منطقه 2 تهران)

ایجاد تعادل میان تقاضا و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی نیازمند بهره برداری از بیمارستان‌های جدید است، اما مسئله مهم این است که کدام مکان برای احداث بیمارستان بهینه است. تحقیق حاضر به‌منظور تعیین مکان بهینه احداث بیمارستان در منطقه 2 کلان‌شهر تهران از روش ترکیبی استفاده کرده است. روش ترکیبی استفاده‌شده مبتنی بر سیستم اطلاعات مکانی، مدل وزن‌دهی بهترین-بدترین و روش های تصمیم گیری چندمعیاره واسپاس و تاپسیس است. مقایسات زوجی کمتر در فرایند وزن‌دهی روش پیشنهادی موجب افزایش دقت و قابلیت اطمینان نتایج تصمیم گیری شده است. انجام توام مدل‌سازی مکانی و رتبه بندی نیز موجب کاهش فضای جست‌وجوی مکان های مناسب احداث بیمارستان شده است. این ابتکار علاوه‌بر افزایش دقت، موجب افزایش سرعت و سهولت تصمیم گیری می شود؛ بر این اساس، پس از تعیین معیارهای مناسب در تصمیم گیری، فرایند وزن‌دهی با مدل جدید بهترین-بدترین انجام شد و لایه مکانی هر معیار با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی تهیه شد. براساس نتایج روش وزن‌دهی، معیارهای فاصله از بیمارستان های موجود و فاصله از مراکز بهداشتی و درمانی، به‌ترتیب بیشترین و کمترین وزن را به خود اختصاص دادند. در گام بعد، نقشه تناسب اراضی با تلفیق لایه های مکانی تهیه شد. تقریباً 88 درصد نتایج مدل‌سازی مکانی با واقعیت های منطقه مطابقت داشت و نیمه غربی به‌ویژه قسمت جنوب غربی برای احداث بیمارستان جدید، از تناسب بیشتری در مقایسه با سایر قسمت ها برخوردار بود. درنهایت سایت های شماره 2، 5 و 8 از میان 11 سایت کاندید، به‌عنوان بهینه ترین مکان برای احداث بیمارستان جدید در منطقه 2 کلان‌شهر تهران تعیین شد. پیشنهاد می شود که متناسب با جمعت ساکن در قسمت های فاقد دسترسی مطلوب به امکانات بیمارستانی در منطقه 2، یک یا چند بیمارستان در سایت های بهینه تعیین‌شده احداث شود تا علاوه بر بهبود دسترسی شهروندان به خدمات بهداشتی و درمانی، هزینه های دسترسی ساکنان منطقه به خدمات بهداشتی و درمانی کاهش یابد.

spatial modeling and site selection of hospital by integrating the new multi-criteria decision-making methods, bwm, and waspas (case study: district 2 of tehran)

making a balance between the demand for healthcare services and the response to it requires the operation of new hospitals. but the important problem is finding the optimal for the construction of a hospital. the present research used a mixed method for determining the optimal location for a hospital in district 2 of tehran. the mixed method is based on the geospatial information system (gis), best-worst method (bwm), and multi-criteria decision-making methods, waspas, and topsis. fewer pairwise comparisons in the weighting process of the proposed method have increased the accuracy and reliability of decision-making results. the combination of spatial modeling and ranking has also reduced the search space for suitable places to build a hospital. for this purpose, after determining the appropriate criteria, the weighting process was carried out with bwm, and the spatial layer of each criterion was prepared using gis. based on the weighting results, the criteria of distance from existing hospitals and distance from healthcare centers have had the highest and lowest weight, respectively. in the next step, the land suitability map was prepared by combining the spatial layers. almost 88% of the spatial modeling results corresponded with the realities of the region, and the western half, especially the southwestern part, for the construction of a new hospital, had a higher proportion than other parts. finally, sites number 2, 5, and 8 among 11 candidate sites were determined as the most optimal places for the construction of a new hospital in the studied area. it is suggested that one or more hospitals should be built in the designated optimal sites in accordance with the population living in areas without optimal access to hospital facilities so that in addition to improving health spatial equity, the cost of citizens’ access to hospitals could be reduced.