سناریوهای فراروی بحران آب در شهرستان تایباد با رویکرد آینده‌پژوهی

درهم‌تنیدگی آب با توسعه، منابع آب شیرین را در کانون توجه جوامع انسانی و واحدهای سیاسی-فضایی به‌ویژه در مناطق کم بارش جهان، قرار داده است. طی چند دهه اخی،  شهرستان کم‌بارش تایباد در خاور ایران، با بحران آب روبه‎رو شده است. مقاله حاضر به تدوین سناریوهای فراروی بحران آب در شهرستان تایباد می‎پردازد. روش‌شناسی حاکم بر پژوهش توصیفی-تحلیلی است. درون‌داده‌های مورد نیاز پژوهش (داده و اطلاعات) با روش کتابخانه‌ای و میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) گردآوری و با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای micmac و scenariowizard بررسی و مطالعه شده است. نتایج پژوهش نشان داد که مصرف بی‌رویه منابع آب در بخش کشاورزی، مدیریت ناکارآمد منابع آب، تلاش برای توسعه نامناسب، برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی، کم‌توجهی به بحران آب در برنامه‌های توسعه و دگرش اقلیم از پیشران‌های کلیدی موثر بر بحران آب در شهرستان تایباد است. در راستای پیشران‌های کلیدی و حالت‌های احتمالی ممکن، خروجی نرم‌افزار scenario wizard در قالب سناریوهای قوی و محتمل، نشان داد که از 18 وضعیت حاکم بر صفحه سناریو، وضعیت‌هایی که سناریوهای فراروی بحران آب در شهرستان تایباد را بحرانی بیان می‌کنند، بیشترین وضعیت‌های احتمالی ممکن را در بر می‌گیرند و 38.88 درصد از وضعیت‎های حاکم بر صفحه سناریو را به خود اختصاص دادند. پیش‌بینی آینده تحولات پیونددار با بحران آب از دید آینده‎پژوهی نیازمند پرداختن به سیاست‌های مدیریتی و اقتصادی دولت و کارگزاران ملی-محلی در مدیریت بهینه منابع آب و کنترل بازتاب‎های بحران یاد شده است.

scenarios for the future water crisis in taibad city using a future research approach

the main purpose of this study was to compile scenarios for the water crisis in taibad city. a descriptive-analytical method was used for this study. seventy-one indicators formulated in the form of 3 main components (management, economic-technical, and geographical-natural components) using library studies and interviews with experts. micmac and scenario wizard were used for data analysis. the results showed that the key drivers that impact on the water crisis in taibad city are excessive consumption of water resources in the agricultural sector, inefficient management of water resources, attempts at inappropriate development (measures aimed at unsustainable development), excessive withdrawal from underground aquifers, lack of attention to the water crisis in development plans, and climate change. in line with the key drivers and possible situations, the output of the scenario wizard software in the form of five strong and probable scenarios showed that out of the 18 situations governing the scenario page, the situations that describe the water crisis scenarios in taibad city as critical are the most possible situations, taking 38.88% of the situations governing the scenario page. using the results of the research, three groups of scenarios were formulated: the most likely scenario (critical scenario), the scenario with slow changes (continuation of the current trend), and the weakest scenario (ideal scenario). therefore, the situation facing the water crisis in taibad city is critical. forecasting the future of developments related to the water crisis from the point of view of futures research requires addressing governmental management and economic policies and national-local agents in the optimal management of water resources and controlling the repercussions of the crisis.