تحلیلی بر زیست‌پذیری شهری براساس شاخص زیست‌محیطی (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر مشهد)

عوامل متعددی بر زیست‌پذیری یک مکان تاثیر دارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به حضور مردم، کاربری مختلط، مسکن، ایمنی و امنیت، حس تعلق، کارایی و محیط‌زیست اشاره کرد. محیط‌زیست طبیعی یک پیش‌شرط برای سلامت است؛ ازاین‌رو نقش اساسی در زیست‌‌پذیری دارد. شهر مشهد به‌عنوان دومین کلان‌شهر و بزرگ‌ترین شهر مذهبی ایران سالانه میزبان تعدادی زیادی از زائران داخلی و خارجی است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل زیست‌‌پذیری  شهری کلان‌شهر مشهد به لحاظ زیست‌محیطی بود. روش تحقیق این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از حیث روش، توصیفی- تحلیلی بود. جامعه آماری این پژوهش، جمعیت 2766258 نفری کلان‌شهر مشهد در سال 1390 بود و حجم نمونه برای پرسش‌نامه 402 نفر تعیین شد. برای بررسی زیست‌‌پذیری شهری به لحاظ زیست‌محیطی، شاخص‌های عینی و شاخص ذهنی (پرسش‌نامه) تحلیل شدند. با استفاده از مدل آنتروپی ابتدا وزن هرکدام از شاخص‌ها تعیین شد که وزن آن‌ها به این شرح بود: منواکسید کربن= 0.0035، ذرات معلق= 0.5974 دی‌اکسید گوگرد = 0.0122، دی‌اکسید نیتروژن = 0.019، آلاینده ازن = 0.0162، کیفیت هوا = 0.0038، فضای سبز = 0.2515، آلودگی صوتی = 0.0394، تولید زباله = 0.0534، شاخص ذهنی = 0.0029. درنهایت با استفاده از مدل ویکور، وضعیت هرکدام از معیارها در مناطق مختلف بررسی شد و اولویت‌بندی مناطق شهر مشهد از لحاظ شاخص زیست‌محیطی مشخص شد. براساس نتایج، منطقه 9 کلان‌شهر مشهد، بهترین منطقه از نظر شاخص زیست‌محیطی است. پس از منطقه 9، مناطق 7 و 8 به لحاظ زیست‌محیطی دارای بهترین شرایط‌اند. بدترین مناطق به لحاظ زیست‌محیطی نیز به‌ترتیب مناطق 1، 2 و 6 هستند.

analysis of urban livability based on environmental indicator (case study: mashhad metropolis)

multiple factors affect the livability of a place, among of are the presence of people, mixed use, housing, safety and security, sense of belonging, efficiency, and the environment. the natural environment is a prerequisite for health, hence it plays an essential role in livability. mashhad as the second most populous and the largest religious city of iran hosts large number of domestic and foreign pilgrims annually. the main goal of this research is analyzing urban livability based on environmental indicator in mashhad metropolis. the sample of this descriptive-analytical study includes 402 participant, chosen from mashhad metropolis with the population of 2766258. to investigate the urban livability in terms of environment, objective indicators and subjective index (questionnaire) were analyzed. firstly, entropy model was used to determine the weight of each index, which is as follows: carbon monoxide = 0.0035, particulate matter (pm2.5) = 0.5974, sulfur dioxide = 0.0122, nitrogen dioxide = 0.0019, ozone pollutant = 0.0162, air quality index (aqi) = 0.0038, per capital green space = 0.2515, noise pollution = 0.0394, household waste = 0.0534, and subjective index = 0.0029. zone 9 of mashhad metropolis is the best zone in terms of environmental indicator, followed by zones 7 and 8, respectively. by contrast, zones 1, 2 and 6 have the worst conditions in terms of environmental indicator, respectively.