شناسایی عوامل محرک گسترش و رشد آتی محدوده‌های شهری (نمونۀ موردی: گسترش محدودۀ شهر زاهدان)

هدف این پژوهش، ارزیابی و شناسایی روند الگوهای تاریخی رشد شهر، شبیه‌سازی و پیش‌بینی اندازه و نحوه رشد آینده شهر زاهدان است و به دنبال بررسی و شناسایی عوامل مداخله‌‌‌گر در تعیین جهت هوشمندانه محدوده‌‌های شهری است. در این پژوهش قصد پاسخ‌گویی به این سوال کلیدی است که آیا رشد محدوده شهری زاهدان مطابق با الگوهای تدارک و برنامه‌‌ریزی شده و همسان با جمعیت است؟ پژوهش حاضر از طریق جمع‌آوری داده‌‌های اسنادی و تصاویر سنجش‌‌از‌دور ماهواره لندست طی دوره‌های ده‌‌ساله زمانی از 1370 تا 1400 و کاربست مدل sleuth-3r برای بررسی روند رشد محدوده شهر در گذشته و پیش‌‌بینی آینده آن تا سال 1430 و استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی تجزیه‌ و ‌تحلیل داده‌‌های مکانی arcgis و envi انجام شد. نتایج نشان داد، روند رشد تاریخی شهر زاهدان بیشتر براساس رشد ارگانیک، رشد براساس گرایش به جاده و رشد مناطق شهری به‌صورت لبه‌ای و رشد آتی شهر به‌صورت درونی و سپس در کناره‌‌های بافت موجود خواهد بود. نتایج رشد آینده شهر زاهدان نشان داد، رشد بیشتر به سمت غرب و بخش‌‌هایی از جنوب خواهد بود که با در نظر گرفتن مطلوبیت توسعه اراضی در نیمه غربی الگو و میزان رشد محدوده در آینده را منطقی و مناسب می‌کند. نتایج برآوردهای آتی رشد محدوده کالبدی و جمعیتی نشانگر کاهش تراکم جمعیت به میزان 57 نفر در هکتار از 89 نفر در هکتار خواهد بود. این مقدار نشانگر سبقت میزان رشد فیزیکی شهر از رشد جمعیتی آن و به معنای گسترش افقی شهر و پراکنده‌رویی بیش‌ازحد شهر زاهدان است. با توجه به پژوهش انجام شده، بهترین گزینه برای توسعه شهر زاهدان، توسعه درونی یا توسعه میان‌‌افزا است که در زمین‌‌های بایر و خالی درون شهر اتفاق می‌افتد.

identifying the driving factors of the expansion and future growth of urban areas (case study: expansion of urban areas of zahedan)

this study aimed to identify and evaluate the historical patterns of the urban development, and to simulate and predict the amount and method of development of zahedan in future. it sought identify the intervening factors that determine the smart direction of urban areas and tried to answer this question: will the development of urban areas of zahedan be according to the planning patterns and in accordance with the population growth of the city? this study was done using archived data, remote sensing images of landsat satellite for ten-year periods from 1991-2021, sleuth-3r model for seeing the growth of the urban areas in the past and forecast its future until 2051, arcgis, and envi software. the results showed that the historical growth pattern of zahedan had been based on the organic growth, closeness to roads, and the growth of urban areas in the form of edges. moreover, the future development of the city will be internal and then the skirts of city. the results of the future development of zahedan showed that the city will develop towards the west and some parts of the south, which would be suitable and reasonable considering the desirable lands in the west half and the size of the development in future. the results on the physical and demographic development shows decrease in in the population dense from 89 to 57 people per hectare. the issue indicates the more growth of physical dimension of the city than population growth. that is, the city will develop horizontally and dispersedly. considering the results on the development of the city in the future, the best option for the development of zahedan will be internal development or intermediate development, which will be on empty and barren lands of the city.