تبیین بازتاب‌های هیدروپلیتیک ساخت سد ایلیسو در کشورهای پایین‌دست (عراق، سوریه و ج. ا. ایران)

حوضه های آبریز مشترک در ایجاد تنش های هیدروپلیتیکی در مناطق مختلف دارای اهمیت روزافزونی هستند. بنابراین توجه به این موضوع و بررسی آن از ابعاد مختلف دارای اهمیت است. زیرا در طی یک دهۀ آینده براساس تغییرات زیست محیطی گسترده ما شاهد گسترش روزافزون سدها جهت بهره برداری های مختلف از سوی کشورها در مناطق مختلف جهان خواهیم بود. در این مقاله هدف بررسی سد ایلیسو و تاثیرات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی‌فرهنگی و زیست محیطی ساخت سد توسط ترکیه بر کشورهای پایین دست رود دجله (عراق، سوریه و ایران) می باشد. باتوجه به اینکه در منطقۀ خاورمیانه معاهدات منطقه ای جهت بهره برداری مناسب از منابع آبی مشترک وجود ندارد، اینگونه اقدامات از سوی کشور ترکیه به عنوان کشور بالادست رود دجله می تواند زمینه ساز بحران های زیست محیطی و... برای کشورهای پایین دست و در نتیجه بروز تنش ها و حتی جنگ آب در منطقه را تشدید نماید. در این مقاله با روش توصیفی‌تحلیلی به جمع آوری داده ها از طریق بررسی مقالات فارسی و انگلیسی و ... پرداخته شده است و سپس با استفاده از نرم افزار super decision به بررسی تاثیرات سد بر کشورهای پایین دست رود پرداخته شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که بروز درگیری های سیاسی با وزن 0.11026، نابودی امنیت غذایی با وزن 0.13774، جابجایی جمعیت با وزن 0.09788، خشک شدن تالاب هورالهویزههورالعظیم با وزن 0.09843، و نفوذ آب شور به خلیج فارس 0.09337 دارای بیشترین تاثیرپذیری از احداث سد هستند و همچنین این عوامل بیشترین تاثیر را بر افزایش تنش بین کشورهای بالادست و پایین دست در کوتاه مدت خواهد داشت. جهت حل مشکلات و معضلات ناشی از احداث سدها بر روی رودها فرامرزی نیاز به تصویب و تدوین معاهدات منطقه ای بین کشورهای حوزه های مشترک هستیم.

Explanation and Leveling of Ilsu Dam Stresses in Countries and Downstream (Iraq, Syria, and Iran)

Common catchment areas are becoming increasingly important in the development of hydropolitic stresses in different areas. Based on widespread environmental change, we will see an everexpanding array of dams for various exploitation by countries in different regions of the world in the next decade. The purpose of this study was to examine the Illslu Dam and the political, economic, sociocultural and environmental impacts of Turkey’s dam construction on the downstream Tigris (Iraq, Syria and Iran). Given that there are no regional treaties for the proper utilization of shared water resources in the Middle East region, such actions by Turkey as an upstream country can lead to environmental crises for downstream countries, exacerbate tensions, and even water wars in the region. The study used descriptiveanalytical method. Super Decision software was used to study the impacts of dam on downstream countries of Tigris. Findings show that the incidence of political conflicts with a weight of 0.11026, the destruction of food security with a weight of 0.13774, population displacement with a weight of 0.09788, drying of HoralhvizehHoralazim wetland with a weight of 0.09843, infiltration of saline water into the Persian Gulf 0.09337 have the most impact The construction of dams and also these factors will have the greatest impact on increasing tensions between upstream and downstream countries in the short term. In order to solve the problems and difficulties arising from the construction of dams on transboundary rivers, we need to ratify and formulate regional treaties between the countries of the common areas.