نقش گردشگری بر کیفیت زندگی خانوارهای روستایی مقاصد گردشگری مذهبی (مطالعۀ موردی: شهرستان مشهد)

اهداف: گسترش گردشگری در نواحی روستایی همواره با شکل گیری الگوهای مختلف گردشگری همراه بوده است. با توجه به تعدد بقاع منسوب به امامزادگان در نواحی روستایی کشور، گردشگری مذهبی یکی از الگوهای مهم گردشگری این نواحی محسوب شده و سالانه حجم بالایی از گردشگران را به نواحی روستایی جذب می کند. بر این اساس هدف تحقیق حاضر، بررسی نقش گردشگری مذهبی بر کیفیت زندگی خانوارهای روستایی است.روش: نوع تحقیق کاربردی، روش تحقیق توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات و داده های مورد نیاز به شیوۀ اسنادی و میدانی با استفاده از ابزارپرسش نامه بوده است. تجزیه و تحلیل به کمک آمار توصیفی و استنباطی (آزمون تی تک نمونه ای، همبستگی پیرسون، آنالیز تجزیه واریانس، فریدمن) صورت گرفته است. در این مطالعه کلیۀ روستاهای دارای امامزاده در سطح شهرستان مشهد (14 روستا با 22 بقعه منسوب به امامزادگان) مورد بررسی قرارگرفت. واحد تحلیل خانوارهای روستایی(جامعۀ میزبان) به تعداد 194 خانوار بوده که به صورت تصادفی وارد نمونه شد. متغیر مستقل و وابسته به صورت همبسته مورد بررسی قرار گرفت و اثر گردشگری مذهبی بر کیفیت زندگی روستاییان در سه بعد محیطی کالبدی با 13، اقتصادی با 16 و اجتماعی با 11 متغیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد با توجه به sig.≤ 0.05 از دیدگاه جامعۀ میزبان گردشگری مذهبی به ترتیب بر کیفیت زندگی در بعد محیطیکالبدی با میانگین 2.93، در بعد اجتماعی با 2.71 و در بعد اقتصادی کیفیت زندگی با میانگین 2.09 و در کل بر کیفیت زندگی با میانگین 2.50، کمتر از متوسط (میانۀ نظری) اثرگذار بوده است نتایج حاصل از آزمون فریدمن نیز این یافته را تایید می کند. همچنین، تفاوت معناداری بین میانگین کیفیت زندگی در روستاهای مورد بررسی مشاهده می شود (f= 10.6, sig =0)، نیز رابطه‌ مثبت و معناداری با شدت متوسط (r= 0.59, sig =0.026) بین کیفیت زندگی و تعداد گردشگران مذهبی دیده می شود.نتیجه گیری: جاذبه های مذهبی پراکنده در نواحی روستایی اغلب از ظرفیت بالایی در زمینۀ جذب گردشگر برخوردار بوده، اما فاقد برنامۀ مشخص در زمینه توسعۀ گردشگری بوده و با نشت اقتصادی بالا مواجه هستند. بنابراین، اغلب موفقیت چندانی در سطح محلی برای بهبود کیفیت زندگی ساکنان همراه نداشته است. بی شک توسعۀ گردشگری باید براساس فرایند برنامه ریزی جامع و بر اساس کاهش نشت اقتصادی از این نواحی صورت گیرد تا بتواند بر بهبود کیفیت زندگی ساکنین تاثیرگذار باشد.

The Role of Tourism on the Quality of Life of Rural Families Living in Religious Tourism Destinations (Case Study: Mashhad County)

A common pattern of rural tourism is religious tourism it is one of the oldest and most thriving types of tourism both in the past and present all over the world. Given all the components and various types of this tourism, it has been placed at the core of world tourism due to its particular structural and functional features, occupying 26% of the whole global tourism flow. Currently, there exist 5800 registered tombs attributed to Imamzadehs (descendants of Imams). In this regard, there are 22 monuments located in 14 rural settlements surrounding Mashhad. Mashhad as the center of pilgrimage of Iran attracts millions of tourists every year (almost 28 million people in 2016, for instance). Since the goal of 84% of tourists in Mashhad is pilgrimage, the spreading of these tourists across the city would enforce the tourism structures at the region. Studies show that rural regions with religious tourist attractions have somewhat been placed at the religious tourism flow of Mashhad in the recent decade. In 2016, nearly 14.5% of tourists in Mashhad also traveled to religious rural tourist destinations of Mashhad. Experts in the field of tourism believe that the profit generated from the tourism industry in rural regions is not exclusively limited to economic benefits which can be assessed from different angles such as improved quality of rural residents’ lives. Studies show that the growth of tourism in rural areas leads to a number of social, economic, and environmental changes and reforms within the host society. Consequently, tourism development has the potential to influence the improvement of quality of life. Accordingly, the present study seeks to provide answers to the following question: What is the effect of religious tourism on the quality of rural residents’ lives? Review of LiteratureIn many studies, the construct of the quality of life has been considered in economic, social, and environmental aspects while others have taken objective band subjective dimensions of the quality of life into account certain studies have also examined the quality of life components such as housing, income, participation, etc. As a platform to introduce social and economic changes in rural regions, many studies show that religious tourism plays an effective role in the rural residents’ quality of life such consequences can be examined through sociocultural, environmental, and economic aspects. By offering subsistence diversity and providing new opportunities, income generation, creating new markets, and the development of other economic sectors, religious tourism can affect the economic aspect of the quality of life. Furthermore, tourism may also result in shortcomings in the economic area of rural regions and negatively affect the quality of life such as increased prices of lands, income gaps, seasonal occupations, increased prices of