حوزه‌های کاربستِ رویکرد تاریخ فرهنگی در تحلیل تاریخ قاجاریه (مطالعه و ارزیابی منابع سفرنامه‌ای)

نوشتار حاضر به طرح این مساله می‌پردازد که با کاربست رویکرد تاریخ فرهنگی چه حوزه‌های موضوعی و معرفتی در بررسی منابع سفرنامه‌نویسی دوره قاجاریه، امکانِ طرح می‌یابد؟ آثار این خوانش بر خلق معانی جدید در پژوهش تاریخی چیست؟ در ارزیابی نقّادانه‌ی متون سفرنامه خارجی مشخص است که علی‌رغم برخی خلاء‌ها، دربردارنده‌ی رویکرد مردم‌شناختی، انسان‌شناسی فرهنگی به جامعه، فرهنگ و تاریخ ایران از یک سو، و طرح این مسائل با رویکردی جزئی‌نگرانه اجتماعی از سوی دیگر، هستند که هر دو منظر معرفتی و روش‌شناختی مذکور در چارچوب رویکرد تاریخ فرهنگی می‌تواند در کشف و ارایه حوزه‌های موضوعی و مساله ‌شناسی پژوهش اثرگذار و به خوانش‌های جدید و موثر در تحلیل تاریخ قاجاریه انجامد. دستاورد نوشتار حاضر نشان داده است که سیاحان در مساله‌شناسی خود، عمدتاً به وضعیت و تغییرات اجتماعی، تحلیل فرهنگی از گذشته در پرتو حال، توجه به کار میدانی در پژوهش یا مشاهده‌ی صبورانه مسائل‌، عملیاتی کردن روش‌های کمّی متمرکز بوده و با طرح معانی و مفاهیم با روشِ جزئی‌نگر اجتماعی به فراهم شدن زمینه شکل‌گیری تبیین‌های چندگانه از مسائل تاریخ اجتماعی و فرهنگی دوره قاجار کمک کرده‌اند.