وضعیت تولید و انتشار کتاب‌های علوم اجتماعی در ایران

علوم اجتماعی در ایران با استناد به میزان کمی انتشارات به کم‌کاری و عدم هماهنگی با جریان پرشتاب تولید و انتشار علم متهم شده است. مسیله اصلی نوشتار حاضر این است که این اتهام با توجه به داده‌های عینی و بی‌طرفانه تا چه حد متوجه علوم اجتماعی در ایران است؟با توجه به ادبیات جامعه‌شناسی علم، انتشار از سویی ذخیره انواع سرمایه را غنی می‌کند و از سوی دیگر ابزاری برای منازعه رقابتی در میدان علم و اثبات شایستگی علمی است، این فرآیند بخش مهمی از نظام پاداش‌دهی در اجتماع‌های علمی و اسباب تعامل علمی دانشمندان و معرف هنجار اجتماع‌گرایی است.از همه مهم‌تر میزان کمی و کیفی انتشارات علمی نشان‌دهنده رشد علم در هر زمینه و شاخه از علوم بشری است. به لحاظ این‌که علم یک اندام‌واره زنده است و «زندگی علم» شباهت‌های بسیاری با زندگی طبیعی دارد، نظریه «زیست بوم‌شناختی علم» می‌تواند استعاره‌ها و مفاهیم قوی برای توضیح رشد علم را در اختیار محققان قرار دهد.مقاله حاضر با بهره‌گیری از این رویکرد و با استفاده از روش «علم‌سنجی» تلاش می‌کند تحولات تولید علم در قلمرو علوم اجتماعی را در دهه 1378ـ88 بازشناسی کند.یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد، الگوی اصلی تولید علم در قلمرو علوم اجتماعی در کشور ما «تولید کتاب» بوده است. در این عرصه در دهه اخیر، 80 درصد تولید علم به علوم انسانی و 9/14 درصد به علوم اجتماعی اختصاص داشته است. از نظر کمی، در میزان تولید علم، علوم اجتماعی در رتبه سوم پس از ادبیات و دین قرار دارد. این مسیله بیان‌گر «اصل تنوع» در زیست‌بوم علم است به این معنا که نحوه تولید و زیست‌بوم علوم اجتماعی براساس الگوی کتاب است نه مقاله isi. هرچند در برخی رشته‌ها مانند شیمی این الگو متفاوت است. از سویی یافته‌ها نشان داد در دهه مورد مطالعه رشد کمی تولیدات علوم اجتماعی با رشد کمی سایر رشته‌ها همزاد و همراه است. این مسیله نیز پدیده «هم تطوری» را در زیست‌بوم علم بازنمایی می‌کند.سایر یافته‌ها با توجه به مولفه‌هایی چون ترجمه‌ای یا تالیفی بودن، میزان تهرانی یا شهرستانی بودن علوم اجتماعی، زنانه یا مردانه بودن علوم اجتماعی، تولید چاپ اول و تجدید چاپ و سایر شاخص‌های کمی انتشار مانند تیراژ و صفحه و... وضعیت موجود و سیر تحول دهه اخیر را نشان می‌دهند.