پویایی توسعه و هم‌گرایی باروری در کشورهای مسلمان

در طول سه دهه گذشته باروری در کشورهای مسلمان به طرز بی‌سابقه‌ای کاهش پیدا کرد. هدف از این مقاله توصیف تفاوت در گذار باروری کشورهای مسلمان در طول دوره 1980ـ2005 و بررسی نقش برنامه‌های توسعه و تنظیم خانواده در هم‌گرایی با سطوح و روندهای جهانی باروری می‌باشد. این بررسی از نوع تحلیل ثانویه است. جمعیّت آماری شامل 33 کشور با دست‌کم 50 درصد جمعیّت مسلمان است. داده‌ها عمدتآ از پایگاه داده‌های آماری برنامه توسعه سازمان ملل متّحد و بخش جمعیّت سازمان ملل متّحد گردآوری شده است.نتایج نشان می‌دهد که کشورهای مسلمان سطوح باروری متفاوتی در مقایسه با سطوح باروری مشاهده شده در دنیا طیّ دوره مورد بررسی تجربه کرده‌اند. علاوه بر این، کشورهای مسلمان از نظر زمان‌بندی گذار باروری، میزان کاهش باروری در طول دوره گذار، رسیدن به باروری سطح جایگزینی، و استمرار کاهش باروری متفاوت از هم می‌باشند. براساس این بررسی هم‌گرایی باروری در کشورهای مسلمان پدیده جدیدی است که در آستانه هزاره سوّم تجربه شده است. نتایج نشان می‌دهد که این پدیده ناشی از بهبود در شاخص توسعه انسانی و گسترش استفاده از وسایل پیش‌گیری از حاملگی بوده است. براساس نتایج به‌دست آمده می‌توان گفت اقدامات توسعه‌ای در راستای بهبود شاخص‌های توسعه انسانی از یک طرف و موضع‌گیری رهبران دینی و سیاست‌گذاران کشورهای مسلمان در پذیرش برنامه‌های تنظیم خانواده و ترویج استفاده از روش‌های پیش‌گیری از حاملگی از سوی دیگر، نقش مهمّی در روندهای آینده باروری در کشورهای مسلمان خواهد داشت.