اقتصاد سیاسی شهر در ایران پیشاسرمایه‌داری مطالعه موردی عصر صفویه

در ادبیات ایران‌شناسی مفهوم شهر و اقتصاد شهریِ پیشاسرمایه‌داری به صور مختلف تعریف شده است. آن یا به‌مثابه تبعات ثانویه اقتصاد فیودالی و محل استقرار اربابانِ غایب از ده (رویکرد مارکسیست‌های روسی)، و یا به‌عنوان مکان استقرار بوروکراسیِ حکومتی برای مدیریت منابعِ ارضی (رویکرد مارکسیست‌های آسیاگرا) مفهوم‌یابی شده است. رویکرد سومی نیز وجود دارد که شهر را محل تولدِ طبقه تجار ایرانی می‌داند، لیکن تجاری که به‌دلیل دخالت حکومت مستبد نتوانسته‌اند هنجارهایِ عقلانیِ رفتارِ اقتصادی را، همانند تجار غربی، نهادینه سازند (رویکرد وبر گرایان). در هر دو تعریفِ نخست، شهر فاقد منطقِ اقتصادیِ مجزا، و تابعِ اقتصاد روستایی است و در تعریف سوم نیز، شهرِ ایرانی به شکل سلبی از روی مفهوم شهرِ غربی، به‌عنوان نمونه آرمانیِ شهر، تعریف می‌شود. هر سه تعریفِ فوق، به‌دلیل ساختار تیوریک‌شان توان شناسایی منطقِ اقتصادیِ مجزا برای اقتصادهایِ شهریِ ایرانِ پیشاسرمایه‌داری را نداشته و به تبع آن فاقد توان لازم برای مفهوم‌سازیِ مستقل از شهر ایرانی هستند. این مقاله با عنایت به نقایص تیوریکِ موجود در ادبیات ایران‌شناسی بر آن است تا با رویکرد مارکسیسم ساختاری، مفهومی مستقل از شهر ایرانی در دوره پیشاسرمایه‌داری ارایه نماید. یافته‌ها نشان می‌دهد با کاربرد نظریه شیوه تولید خرده‌کالایی و نظریه مفصل‌بندی،می‌توان تعریفی مستقل ازشهر ایرانی در عصر پیشاسرمایه‌دارانه ارایه کرد.