تبیین جامعه‌ شناختی رشد گروه‌های نوپدید دینی

در چند دهۀ اخیر، جامعۀ ایران شاهد شکل‌ گیری و رشد گروه‌های معنویت ‌گرا بوده است. با توجه به اختلاف عقیدتی و رفتاری آشکاری که اکثر این گروه‌ها با فرهنگ سنتی جامعه دارند، فراوان شدن آن‌ها مسائلی را برای جامعه رقم زده است. حفظ نظم اجتماعی در مواجهه با این واقعیت مبتنی بر شناخت علمی و بی‌طرفانۀ آن است. جهانی‌شدن و وجود شباهت‌ بین معنویت‌ها و عرفان‌های نوظهور در ایران با تحولات دینی در دیگر نقاط جهان، پژوهشگران را ملزم می‌کند تا شناسایی تحولات دینی را از چشم‌اندازی جهانی پی‌گیری کنند. یک بُعدِ این شناسایی، شناخت روندهای کلان اجتماعی و عوامل تسهیل­کننده­ای است که بستر مناسب را برای ظهور این تحولات در جهان و ایران فراهم می­کنند. مسالۀ این پژوهش، تبیینِ جامعه‌شناختی رشد گروه‌های نوپدید دینی از منظری جهانی و با هدف ارزیابی مواجهۀ رایج با آن است. در این پژوهش، با استفاده از تحلیل و استنتاج منطقی از پژوهش‌ها و یافته‌های پراکندۀ حوزۀ تخصصی جامعه‌شناسی دین، تبیین‌های مرتبط دسته‌بندی و تشریح می‌شوند. این تبیین‌ها در این جا به سیزده دسته تقسیم شده‌اند و در پایان و بر مبنای ماهیت تحولات و روندهای استنباط‌شده از تبیین‌ها، دربارۀ مواجهۀ رایج و مواجهۀ مناسب با گروه‌های معنویت ‌گرا اظهار نظر شده است.