گرایش‌های دینی معاصر و وضعیت موسیقی در ایران پساانقلابی

این مقاله نسبت گرایش‌های دینی با موسیقی را در ایران معاصر مورد بحث قرار داده است. گرایش‌ها بر اساس تقسیم‌بندی محدثی (محافظت‌گرایی دینی، ترمیم‌گرایی دینی و بازسازی‌گرایی دینی) بررسی و مواضع هر یک در قبال موسیقی به بحث گذاشته شده است. در این مقاله رابطه‌ دو نهاد دین و نهاد هنر از منظر جامعه‌شناسی دین و جامعه‌شناسی هنر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. مقاله با استفاده از روش اسنادی و چارچوب نظری‌ ملهم از آرای ماکس وِبِر تدوین شده است. رویکرد هر یک از گرایش‌ها به موسیقی بر اساس هفت شاخص (خرید و فروش، تعلیم و تعلم، سماع، استماع، نواختن و آوازخوانی، ارائه تعریف، ملاک تشخیص و استثنائات) بررسی شده است. بر مبنای تحلیل ارائه شده، رویکرد نخست با آمیختن مفهوم کشسان غِنا، لهو و لعب و بعضاً موسیقی با افعال حرام، هر کنشی را در خصوص موسیقی حرام دانسته و صرفاً در بعضی موارد همچون جنگ‌ها، کاربرد موسیقی را مجاز دانسته است. گرایش دوم با استفاده از مفهوم &منطقه‌ فراغ& و امکان تشخیص موسیقی حلال و کاربرد حرام موسیقی، موضوعات آن را به سه بخش حلال، حرام و بعضاً مشکوک تقسیم‌بندی می‌کند. در گرایش سوم افراد، منتقد حکم حرام بودن موسیقی‌اند و شرایط اجتماعی، زمینه‌مندی و کنشگر در این گرایش اهمیت بیشتری می‌یابند. این بررسی نشان می‌دهد که گرایش دینی مسلّط در ایران در برابر فشار اجتماعی مطالبه کننده‌ موسیقی، وضعیتی انفعالی دارد. ارزیابی نویسندگان مقاله این است که گرچه در ایران معاصر نهاد هنر استقلال نسبی خود را از نهاد دین به‌دست نیاورده، اما روند تحولات به سود نهاد هنر و خارج شدن آن از سیطره‌ نهاد دین در جریان است.

.Contemporary Religious Attitudes and Music Conditions in Post-Revolutionary Iran

This article has discussed religious attitudes toward music in postrevolutionary Iran. We examined the positions of these attitudes on music using Mohaddesi’s classification of attitudes into religious conservatism, religious reformism, and religious reconstructionism. To this end, we employed the documentary method and Max Weber’s theoretical framework. Then, we attempted to identify the approaches of these attitudes to music regarding the indicators of singing such as trading, teaching, Sama dance, listening, playing, definition, recognition, and exceptions. The finding demonstrated that the first attitude considers any kind of music taboo except for wartimes. The second attitude with the use of the concept of &alfaragh area& divides music into three different groups: halal, taboo, and dubious. In the third attitude, social conditions, contexts, and the actor are of significance and individuals refuse to consider music taboo. This study also revealed that the dominant religious tendency in Iran plays a relatively passive role in fighting the social pressures of music lovers. The authors believe that although the art institution has not gained its independence from the religion institution in contemporary Iran, the process of change is in favor of the art institution.