الگوی رابطه دین و دولت در ایران عهد آل‌بویه

دولت آل‌بویه به‌دلیل تقید به آیین تشیع و نگاه مداراگرایانه نسبت به دیگر ادیان جامعه از جایگاه ویژه در تاریخ اجتماعی ایران برخوردار است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که «الگوی تاریخی رابطه دین و دولت در ایران عهد آل‌بویه از چه منطق نظری پیروی می‌کند؟». در راستای این هدف، از روش مطالعه موردی و روش گردآوری اطلاعات اسنادی برای تطبیق الگوی مبتنی بر تجربه تاریخی با الگوهایی نظری طراحی‌شده‌ای استفاده می‌شود که شامل شش وجه قیصرپاپیسم، پاپ‌قیصریسم، دولت‌سالاری، روحانی‌سالاری، سکولاریسم و لائیسیسم است. با نمایش مصادیق واقعی هر یک از الگوهای نظری در دوره فرمان روایی حکم رانان آل‌بویه، سه دوره تهاجم، توازن و تدافع استنتاج شد که طی آن در دوره تهاجم شاهد تاسیس الگوی دولت‌سالاری، دوره توازن شاهد تثبیت الگوی دولت‌سالاری و دوره تدافع شاهد گذار از الگوی دولت‌سالاری به الگوی روحانی‌سالاری هستیم.

The Relationship between Religion and State in the Al-Buyids Era

The AlBuyids state has a special place in the social history of Iran due to its adherence to Shiism and its tolerant view of other religions. The main question of the present article was, &What theoretical logic does the historical model of the relationship between religion and state in Iran of the AlBuyids era follow?& To this end, we used the case study method and the documentary data collection method to match the model based on historical experience with designed theoretical models that include the six aspects of caesaropapism, papacaesarism, hierocracy, erastianism, secularism, and laicitism. By analyzing the real examples of each of the theoretical models during the reign of the rulers of AlBuyids, three periods of invasion, balance, and defense were inferred. The period of invasion saw the establishment of the model of  erastianism, the period of balance witnessed the stabilization of the model of erastianism and the period of defense saw a transition from the model of erastianism to the model of hierocracy.