رویکردهای نظری در مطالعه بوروکراسی دولتی و ارائه مدلی برای بررسی آن

از زمان شکل گیری دولت های مدرن، بوروکراسی ها به‌ابزار اصلی دولت ها برای نیل به‌اهداف توسعه ای بدل شده اند. وجود یک بوروکراسیِ کارآمد، لازمه تحقق اهداف قلمداد شده است. با این حال در ادبیات جامعه شناسی، به‌ویژه پس از کلاسیک‌ها، بوروکراسی دولتی مورد غفلت واقع شده و نوعی خلاء و آشفتگی مفهومی‌ درباره آن وجود دارد. این مقاله می کوشد تا ضمن بررسی انتقادی آرای تاثیرگذار درباره بوروکراسیِ دولتی[در دو سطح کلاسیک و مدرن] و بررسیِ تقلیل گرایی های آن ها، صورت بندی روشنی از آن ارائه کند و در نهایت مدلی مفهومی برای مطالعه تجربی آن به‌دست دهد. این مدل کیفیت بوروکراسی دولتی در هر کشور را وابسته به‌آرایش ساختاری و نهادی خاص آن کشور می داند؛ در واقع زمینه نهادی اصلی ترین عامل تعیین کننده کیفیت بوروکراسی است. در این منطق نهادی چند متغیر برجسته می شوند: آرایش قدرت و ویژگی های ساختار سیاسی، الگوی استحصال منابع و نظام روابط اقتصادی، نوع رابطه دولت و جامعه و در نهایت مسئله قدرت و عاملیت نخبگان. هر کدام از این متغیرها و ابعاد مختلف آن ها، با ارجاع به‌برخی موارد تجربی توضیح داده می‌شوند و دلالت های آن ها برای بوروکراسی های دولتی معرفی می‌شوند.

Theoretical Approaches to the Study of State Bureaucracy and a Model for the Empirical Study

Since the formation of modern states, bureaucracies have become the main instruments of governments for achieving developmental goals. The existence of an efficient bureaucracy is considered necessary for realizing these goals.  However, in the literature of sociology, especially after the classics, the state bureaucracy has been neglected and it seems there is a kind of conceptual vacuum and confusion. This paper tries to give a critical discussion of the significant theories on the state bureaucracy and examine their reductionist attitudes, then give a clear formulation of this concept, and ultimately provide a conceptual model for its empirical study. Based on this model, the quality of the state bureaucracy in each country depends on its specific structural and institutional composition. The institutional context is the main determining factor of the quality of bureaucracy. Several variables, in the context of this institutional logic, are highlighted: the arrangement of power and the characteristics of political structure, the pattern of extraction of resources and the system of economic relations, the type of relationship between government and society, and ultimately the issue of the power and function/ agency of the elites. Each of these variables and their various dimensions is described regarding some empirical cases, and their implications for state bureaucracies are introduced.