تجزیه علیت عملکرد گل و اجزاء آن در ژنوتیپ‌های مختلف گل‌محمدی (.rosa damascena mill) ایران

سابقه و هدف: عملکرد گل در گل محمدی یک صفت پیچیده است که تحت تاثیر بسیاری از صفات و عوامل محیطی قرار می گیرد. بنابراین مطالعه روابط بین صفات می تواند گام مهمی در انتخاب برای بهبود عملکرد گل باشد. تجزیه علیت (path analysis) با شناسایی مولفه‌های اصلی عملکرد با تاثیر مستقیم بالا، نقش مهمی در موفقیت انتخاب، به‌ویژه انتخاب‌های غیرمستقیم از طریق اجزای عملکرد دارد. با توجه به کمبود منابع در این زمینه، این پژوهش با هدف شناسایی و تعیین صفات موثر بر عملکرد گل، برآورد روابط بین صفات و تحلیل علیت برای شناسایی اثرهای مستقیم و غیرمستقیم آنها بر عملکرد گل از طریق تحلیل مسیر انجام شده است.مواد و روش ها: ژرم‌پلاسم مورد استفاده در این تحقیق شامل 49 ژنوتیپ گل محمدی (rosa damascena mill.) متعلق به مناطق مختلف ایران بود. نهال‌های یکساله ژنوتیپ‌ها در فروردین 1383 در ایستگاه تحقیقاتی زاله سنندج (کردستان) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی(rcbd) با سه تکرار و سه بوته در هر کرت با فاصله کاشت سه متر کشت شدند. آبیاری مزرعه به صورت قطره‌ای با دوره 15 روزه انجام شد. برای صفات فنولوژیکی از میانگین صفات در سه سال آخر و برای صفات مورفولوژیکی از داده های سال 1387 استفاده گردید. تجزیه واریانس داده‌ها بر اساس مدل طرح rcbd انجام شد. همبستگی فنوتیپی بین صفات برآورد و تجزیه علیت در سه مرحله برآورد اثرهای مستقیم، غیرمستقیم و باقیمانده صفات بر عملکرد گل انجام شد.یافته‌ها: تنوع ژنتیکی معنی داری (p≤0.01) بین ژنوتیپ ها از لحاظ صفات مورد بررسی مشاهده شد. همبستگی صفات فنولوژیکی با عملکرد گل منفی و معنی‌دار اما همبستگی صفات مورفولوژیکی با آن مثبت و معنی دار بود. تجزیه علیت نشان داد که تعداد و وزن گل (با اثر مستقیم به ترتیب p=0.979** و p= 0.334** و اثر باقیماندهr=0.195 ) اجزای اصلی عملکرد گل در پایه و سطح کل سبز و قطر تاج پوشش گیاه (با اثر مستقیم به ترتیب 0.569** و 0.282* و اثر باقیمانده r=0.395) اجزای اصلی تعداد گل در پایه و تعداد و سطح برگ (با اثر مستقیم به ترتیب 1.024** و 0.085* و اثر باقیمانده r=0.237) اجزای اصلی سطح کل سبز پایه بودند.نتیجه‌گیری: دو صفت تعداد و وزن گل در گزینش های غیرمستقیم برای بهبود عملکرد گل در ژنوتیپ های گل محمدی می توانند مورد توجه قرار بگیرند. سایر صفات اثرهای غیرمستقیم خود را بر عملکرد گل به طور عمده از طریق تعداد گل در پایه (صفات فنولوژیکی به صورت منفی و صفات مورفولوژیکی به صورت مثبت) اعمال کردند. اگرچه همبستگی ارتفاع و قطر تاج گیاه با عملکرد گل مثبت و بسیار معنی دار بود، اما اثرهای مستقیم مراحل تکمیلی تحلیل علیت نشان داد که قطر تاج (رشد افقی) نسبت به ارتفاع آن (رشد عمودی) در فرایندهای تولیدمثل گل‌محمدی موثرتر است. به‌عبارت دیگر، ژنوتیپ‌هایی که عملکرد گل بالاتری دارند معمولاً تا ارتفاع معینی بالا رفته و پس از آن رشد افقی را توسعه می‌دهند.

path analysis of flower yield and its components in iranian rosa damascena genotypes

background and objectives: flower yield in rosa damascena is a complex trait that is affected by many traits and environmental factors. therefore, studying the relationships among traits can be an essential step in selection to improve flower yield. path analysis by identifying the main components of yield with a high direct effect plays an important role in the selection success, especially indirect selections through yield components. due to the lack of resources in this regard, the present research aims to identify and determine the effective traits in flower yield, estimate the relationships among traits, and analyze the causality to identify their direct and indirect effects on flower yield via path analysis. methodology: the germplasm used in this research included 49 genotypes of rosa damascena mill.) belonging to different regions of iran. one-year saplings of the genotypes were planted in april 2004 in the zaleh research station, sanandaj (kurdistan province, iran), based on the randomized complete block design (rcbd) with three replications and three plants in each plot with three meters of planting distance. irrigation of the field was carried out in drip form for 15 days. the investigated morphological traits (plant height, number of flowers, etc.) in 2008 were measured on a 5-year old plant, and for the phenological traits (days until leaf opening, flower opening, etc.) the average of three years (2006 to 2008) was used. data variance analysis was done based on rcbd design. phenotypic correlation among traits was estimated, and path analysis was done in three steps of estimation of direct, indirect and residual effects of traits on flower yield. results: the results showed significant differences (p≤0.01) among the genotypes for studying traits. the correlations of phonological traits with flower yield (fy) were significantly negative, while its relationships with morphological traits were significantly positive. the results of path analysis showed that the number of flowers per plant (fn) and fresh flower weight (with the direct effects of p=0.97** and p=0.33**, respectively, and residual effects of r=0.195) were the main components of flower yield. the total green surface of the plant (tgs) and plant crown diameter (with the direct effects of p=0.56** and p=0.28*, respectively, and r=0.395) were the main components of fn. also, the number of leaves per plant and average leaf area (with the direct effects of p=1.02** and p=0.085*, respectively, and r=0.237) were the main components of tgs. conclusion: thus, fn and ffw can be used in indirect selections for fy improvement in rosa damascena. the other studied traits affected fy indirectly via fn mainly (phonological traits negatively and morphological traits positively). although the correlation of the height and crown diameter of the plant with fy was positive and very significant, the direct effects of the supplementary stages and the causality analysis sequence showed that the crown diameter (horizontal growth) is more effective than its height (vertical growth) in the reproductive processes of the rose. in other words, the genotypes with higher flower yield usually rise up to a certain height and spread leaves after that.