بررسی تنوع صفات مورفوفیزیولوژیکی در برخی جمعیت‌های گیاه دارویی مریم نخودی بلوچستانی (teucrium stocksianum boiss)

گیاه دارویی مریم نخودی (کلپوره) تفتانی یا بلوچستانی یا کوهی با نام علمی (teucrium stocksianum boiss.) یکی از گونه های مهم دارویی در ایران است که در ارتفاعات استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان به شکل طبیعی پراکنده است. این مطالعه با هدف بررسی تنوع برخی صفات مورفوفیزیولوژیک جمعیتهای مختلف مریم نخودی بلوچستانی جمع آوری شده از رویشگاه های طبیعی انجام شد. نتایج نشان داد که بین جمعیت ها از نظر تمامی صفات مورفوفیزیولوژیک تفاوت معنی داری وجود داشت. ارتفاع بوته با طول بوته، عرض بوته و وزن خشک اندام هوایی با وزن خشک ریشه همبستگی مثبت بالایی با یکدیگر داشتند. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه ها نشان داد که 5 مولفه اول در مجموع 84.15 درصد از تغییرات کل داده ها را تفسیر کردند. در مولفه اول صفات طول گل‌آذین، ارتفاع گیاه، وزن خشک ریشه، قطر کوچک بوته و وزن خشک ساقه بیشترین تاثیر (31 درصد) را داشتند. تجزیه خوشهای جمعیت ها را به 3 گروه تقسیم کرد و نشان داد که تنوع مورفوفیزیولوژیک با تنوع جغرافیایی مطابقت ندارد. بر اساس نتایج بدست آمده جمعیت‌های گروه دوم به دلیل داشتن میانگین بالاتر صفات مطلوبی مانند قطر بزرگ، قطر کوچک و ارتفاع بوته، وزن خشک ساقه و ریشه، قطر ساقه اصلی و وزن هزار دانه قابلیت ورود به برنامه به‌نژادی را دارند.

investigating the diversity of morpho-physiological traits in some populations of teucrium stocksianum boiss.

teucrium stocksianum boiss. is one of the important medicinal plant species that is naturally grown in the southern highlands of hormozgan and sistan & baluchestan provinces, iran. the aim of this study was to investigate the diversity of some morpho-physiological traits of different populations of t. stocksianum collected from natural habitats. the results showed significant differences among the populations for all the morpho-physiological traits. plant height was positively correlated with plant height and width. shoot dry weight was also positively correlated with root dry weight. principal component analysis (pca) showed that the first five components accounted for 84.15% of the total variation. in the first component, the inflorescence length, plant height, root dry weight, plant width, and stem dry weight were important traits (%31). cluster analysis divided the populations into three groups and showed that the cluster analysis using morpho-physiological did not correspond to the geographical diversity. based on the results, the populations of the second group due to having higher values for desirable traits such as large diameter, small diameter and plant length, stem and root dry weight, main stem diameter and the weight of 1,000 seeds, were introduced to breeding improved varieties.