بررسی تنوع فنوتیپی جمعیت‌های مختلف گیاه دارویی پونه کوهی برگ‌باریک(mentha mozaffarianii jamzad)

پونه کوهی برگ‌باریک (mentha mozaffarianii jamzad) گیاهی معطر، دارویی و اندمیک جنوب ایران است؛ برداشت بی‌رویه، خشکسالی و از بین رفتن برخی از رویشگاه‌های طبیعی، سبب افزایش خطر انقراض این گونه منحصر به فرد شده است. از این روی به منظور بررسی تنوع ریخت‌شناسی این گیاه، نه جمعیت از آن طی سال‌های 1398-1400 از رویشگاه‌های طبیعی آن جمع‌آوری و 23 صفت مورفولوژیک ارزیابی شد. نتایج تجزیه واریانس، بیانگر وجود تنوع بین جمعیت‌های مورد مطالعه بود. جمعیت‌ها از نظر تمامی صفات مورد بررسی به جز صفات تعداد برگ در انتهای شاخه، نسبت طول به عرض برگ و تعداد شاخه گل‌دهنده تفاوت معنی‌دار آماری (در سطح احتمال 5 درصد) نشان دادند. نتایج ضرایب همبستگی صفات نشان داد که بین بیشتر صفات مورد بررسی همیستگی معنی‌داری وجود دارد. بر اساس نتایج تجزیه عاملی، 6 مولفه اصلی در مجموع 76.45 درصد از واریانس کل بین صفات را توجیه کردند. مولفه های اول ، دوم و سوم به ترتیب 23.24 ، 15.8 و 13.64 درصد از واریانس کل را توجیه کردند و به عنوان مولفه های موثر در ارتفاع بوته،  گل آذین، و تاج پوشش شناخته شدند. در تجزیه کلاستر با استفاده از روش ward ، جمعیت‌ها را در سه گروه اصلی قرار گرفتند. جمعیت های کلاستر3 دارای میانگین ارتفاع و سطح تاج پوشش بیشتری نسبت به سایر کلاسترها بودند. ارزیابی تنوع فنوتیپی و ایجاد کلکسیون‌های نگهداری ژرم‌پلاسم برای تسهیل مدیریت و بررسی بهتر منابع ژنتیکی در برنامه‌های اصلاحی ضروری است. ارزیابی تنوع فنوتیپی موجود، می‌تواند اطلاعات مفیدی در مدیریت کلکسیون‌ها و ژرم‌پلاسم در پونه کوهی برگ‌باریک فراهم آورد. داده های حاصل از این تحقیق در شناسایی جمعیت‌های مناسب برای اهداف اصلاحی، مفید و ارزشمند است.

investigation of the phenotypic variation in some populations of mentha mozaffarianii jamzad

mentha mozaffarianii jamzad. is an aromatic, medicinal and endemic plant that grown in the south of iran. overharvesting, drought stress, destruction of its natural habitats have increased the extinction risk of this unique species. to investigate the morphological variation, nine populations were collected from its natural habitats during the years 2019-2021 and 23 morphological traits were evaluated. the results of the analysis of variance indicated the existence of diversity among the studied populations. there were significant differences among populations (p<0.05) for all the traits except the leaf number, leaf length to width ratio and the number of flowering branches. the results showed significant correlation among most of the studied traits. based on the principal component analysis (pca), six main components explained 76.45% of the total variance among traits. the first, second and third components explained 23.24, 15.8 and 13.64% of the total variation, respectively, and they were considered as the effective components in plant height, inflorescence, and canopy cover. based on cluster analysis using ward method, the populations were divided into three main groups. the populations in cluster 3 had the highest plant height and crown area. evaluation of phenotypic variation and collection of its genetic resources is necessary to facilitate the management and better investigation in breeding programs. assessment the presence of phenotypic diversity can provide beneficial information in the management of collections and germplasm of mentha mozaffarianii. the data obtained from this research is useful and valuable in identifying appropriate populations for breeding purposes.