بررسی تنوع ریخت‌شناسی جمعیت‌های طبیعی گیاه دارویی مورتلخ (salvia mirzayanii)

گیاه مورتلخ (salvia mirzayanii) یکی از گونه های دارویی تیره نعناع می باشد که تنها در ایران به صورت خودرو رشد می‌کند. در این پژوهش، به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برخی از جمعیت های طبیعی گیاه دارویی مورتلخ با استفاده از نشانگرهای ریخت شناسی، تعداد 132 تک بوته متعلق به شش جمعیت از این گیاه در عرصه‌های منابع طبیعی استان های هرمزگان و فارس در مرحله گلدهی جمع آوری شدند. برای بررسی صفات ظاهری، 15 صفت مهم از نظر اصلاحی از قبیل ارتفاع گیاه، طول و عرض برگ، وزن خشک، تعداد انشعاب از قاعده و تعداد برگ در گره بررسی شد. داده‌های شش جمعیت در قالب طرح آشیانه ای تجزیه واریانس شدند. تفاوت بین جمعیت‌ها، از نظر کلیه صفات معنی دار (p<0/01 و p<0/05) بود. شاخص های تنوع ژنتیکی برای تخمین تنوع درون جمعیت شامل مارگالف، شانون- وینر و سیمپسون نشان داد که هر شش جمعیت از تنوع درون جمعیتی بالایی برخوردار بودند. در تجزیه به عامل ها با استفاده از روش چرخش وریماکس، چهار عامل اصلی شناسایی شد که این چهار عامل 96/34 درصد از کل تغییرات موجود را بین 132 ژنوتیپ توجیه کردند. تجزیه خوشه‌ای به روش ward، شش جمعیت را به چهار گروه مستقل تقسیم کرد؛ به طوری که دو جمعیت بستک و سیرمند در گروه یک، جمعیت های تنگ زاغ و سرچاهان در گروه دو و دو جمعیت دق فینو و خنج به ترتیب در گروه های سه و چهار قرار گرفتند. ارزیابی تنوع فنوتیپی موجود، می تواند اطلاعات ارزشمندی را در مدیریت ژرم پلاسم مورتلخ فراهم نماید و در شناسایی جمعیت های مطلوب برای اهداف اصلاحی مختلف در این گونه مفید باشد.

study on morphological variation of salvia mirzayanii natural populations

salvia mirzayanii rech. f. & esfand. is an endemic medicinal species to iran belonging to the lamiaceae family. in order to study the genetic diversity of some natural populations of s. mirzayanii using morphological markers, 132 individual plants belonging to the six populations were collected at the flowering stage in their natural habitat of hormozgan and fars provinces. to evaluate the morphological traits, 15 characteristics such as plant height, leaf length and width, plant dry weight, number of branches and number of leaves per node were investigated. data belonging to the six populations were analyzed based on nested anova. there were significant differences among the populations in terms of all traits (p< 0.01, 0.05). genetic diversity indices such as margalef, shannon-weiner, and simpson, revealed that all the six populations had high intra-population diversity. using factor analysis based on verimax rotation method, four main factors were identified that explained 96.34% of the total variation among 132 genotypes. based on ward’s cluster analysis, the six natural populations were divided into four independent groups. the two populations of bastak and sirmand were placed in cluster1, tang-e-zagh and sarchahan populations were placed in cluster2, and two other populations of daghfino and khonj were placed in clusters 3 and 4, respectively. evaluation of existing phenotypic diversity can provide valuable information in term of management of s. mirzayanii germplasm and can be useful in identifying suitable populations for breeding improve varieties of this species.