بهینه سازی ریزازدیادی دو گونه چویل بومی و در معرض انقراض ایران (ferulago subvelutina rech.f. and ferulago angulata (schlecht) boiss.)

گیاه دارویی چویل (ferulago ssp.) متعلق به تیره چتریان و بومی ایران است. گونه های این جنس به دلیل خواب بذر، برداشت بی رویه و تنش های محیطی از قبیل خشکسالی به شدت در معرض انقراض هستند. با در نظر گرفتن این گیاه به عنوان یک گیاه دارویی-مرتعی ارزشمند، تولید و احیای آن امری ضروری محسوب می شود. این تحقیق با هدف بهینه سازی ریزازدیادی دو گونه بومی چویل شامل ferulago angulata و ferulago subvelutina انجام شد. بیشترین درصد پینه زایی در گونه f. angulata (100 درصد) با کاربرد ریزنمونه ریشه‌چه (تحت تیمارهایmg/l naa 1 + mg/l bap0، mg/l naa 1/5 + mg/l bap0، mg/l naa 2 + mg/l bap0) و نیز ریزنمونه برگ حقیقی (تحت تیمارهای mg/l naa 0/5 + mg/l bap0/5، mg/l naa 2 + mg/l bap1) و در گونه f. subvelutina با کاربرد ریزنمونه برگ حقیقی (تحت تیمارهای mg/l naa 0/5 + mg/l bap0/5،mg/l naa 2 + mg/l bap1) به ترتیب به میزان 72/33 و 71/66 درصد حاصل شد. به نحوی‌ که کاربرد توام هورمون‌های سیتوکینین و اکسین در باززایی گونه های چویل موثر واقع شد؛ به طوری که بیشترین باززایی در گونه f. angulata به ترتیب با مقدار 53/33 و 46/66 درصد تحت تیمارهایmg/l naa 0/2 + mg/l bap0/5 و mg/l naa 0/4 + mg/l bap0/5 بوده و در گونه f. subvelutina با میزان 53/33 و 60 درصد به ترتیب در تیمارهای mg/l naa 0/2 + mg/l bap1 و mg/l naa 0/4 + mg/l bap1حاصل شد. بهترین تیمار ریشه زایی برای هر دو گونه، محیط کشت ms1/2 شاملmg/l iba 0/5 انتخاب شد. مرحله سازگاری در مخلوطی از خاک، خاک پیت و ماسه با نسبت وزنی 1:1:1 انجام شد که در مجموع 80 درصد از گیاهان تولیدشده از کشت بافت، در محیط بیرون با موفقیت سازگار شدند.

Micropropagation optimization of two endangered and endemic species of Ferulago (Ferulago subvelutina Rech.f. and Ferulago angulata (Schlecht) Boiss.) in Iran

Ferulago (Ferulago ssp.) medicinal plant belongs to Apiaceae family and is endemic of Iran. Species of this genus are extremely endangered, considering the seed dormancy, excess harvesting and environmental stresses such as drought. By considering this plant as a valuable medicinal-rangeland plant, its production and reclamation is an essential task. This investigation was done to optimize micropropagation of two endemic species of Ferulago, included F. angulate and F. subvelutina. Maximum percentage of callus induction in F. angulata specie was reached as 100%, using rootlet explant (under treatments of 0 BAP + 1 NAA, 0 BAP + 1.5 NAA and 0 BAP + 2 NAA mg/l) and also true leaf explants (under treatments of 0.5 BAP + 0.5 NAA and 1 BAP + 2 NAA mg/l), and in F. subvelutina specie using true leaf explants (under treatments of 0.5 BAP + 0.5 NAA and 1 BAP + 2 NAA mg/l) respectively as 72.33 and 71.66%. The combined application of the cytokinin and auxin phytohormones has been shown to be effective in regenerating Ferulago species; so that the maximum regeneration was reached as 53.33 and 46.66% in F. angulata respectively under treatments of 0.5 BAP + 0.2 NAA mg/l and 0.5 BAP + 0.4 NAA mg/l and so on as 53.33 and 60 percent in F. subvelutina respectively under treatments of 1 BAP + 0.2 NAA mg/l and 1 BAP + 0.4 NAA mg/l. The best rooting treatment in both species was selected as the ½ MS cultural medium included 0.5 mg/l IBA. The adaptation stage was done in a mixture of soil, peat soil and sand with a weight ratio of 1: 1: 1, in which the total of 80% of regenerated plants from tissue culture, were successfully adapted to the outside environment.