مطالعه تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های گل محمدی (rosa damascena mill) ایران با روشهای آماری چند متغیره

به‌منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی گونه مهم معطر و دارویی گل محمدی (rosa damascena)، 38 ژنوتیپ این گونه برای بررسی تنوع صفات فنولوژیکی و مورفولوژیکی (دوره گلدهی، ارتفاع پایه، قطر تاج پوشش گیاه، تعداد برگ در پایه، سطح کل سبز گیاه، تعداد گل در پایه، متوسط وزن تر و درصد ماده خشک گل و عملکرد گل در پایه) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی سالهای 87-1383 در نهالستان تحقیقاتی زاله سنندج ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ ها از لحاظ صفات مورد بررسی اختلاف معنی دار (1%≤ p) وجود داشت. میانگین کل عملکرد گل تازه 2427.4 گرم در پایه و ژنوتیپ های متعلق به نواحی معتدله، سردسیری و مرطوب کشور نسبت به ژنوتیپ های با منشا مناطق گرم و خشک عملکرد گل کمتری داشتند. عملکرد گل با ارتفاع و قطرتاج، تعداد برگ و سطح سبز پایه و تعداد گل در پایه همبستگی مثبت و معنی دار (0.01≥p ) نشان داد. برازش رگرسیون گام به گام نشان داد که تعداد و وزن گل در جهت مثبت و سطح سبز گیاه و دوره گلدهی در جهت منفی اجزاء اصلی عملکرد گل بودند. گروه‌بندی تجزیه خوشه ای (ca)، با تفکیک بر مبنای عملکرد گل و خصوصیات مناطق منشا ژنوتیپ ها مطابقت نسبی داشت. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی (pca) با نتایج ca مطابقت بالایی نشان داد اما تفکیک ژنوتیپی در تجزیه pca واضح‌تر بود. نتیجه کلی این تحقیق و تجزیه های ca و pca بر وجود تنوع ژنتیکی غنی بین ژنوتیپ ها از لحاظ صفات فنولوژیکی و مورفولوژیکی و امکان استفاده از این تنوع در اصلاح گل‌محمدی مانند بهبود عملکرد گل از طریق گزینش های مستقیم و غیرمستقیم (از طریق اجزاء عملکرد گل) و یا هیبریداسیون ژنوتیپ های با فاصله ژنتیکی دورتر به‌منظور استفاده از هتروزیس بالاتر دلالت داشت.

Study of genetic variation of Rosa damascena Mill. genotypes of Iran using multivariate statistical methods

To evaluate the genetic variation of Rosa damascena as an important aromatic and medicinal species, 38 genotypes of this species were studied for the diversity of phenological and morphological traits (flowering period, plant height, canopy diameter, number of leaves at the plant, total green area of the plant, number of flowers per plant, fresh weight and percentage of dry matter content of flowers and flower yield per plant) in a randomized complete block design with three replications in Zalleh Research Station of Sanandaj, Iran during 20042008. The results showed significant differences (p < /em>≤ 0.01) among the genotypes, in terms of the studied traits. The average total yield of fresh flowers was 2427.4 g/plant. The genotypes belonging to temperate and cool areas had lower flower yields than those originated from hot and dry areas. Flower yield showed a significant  and positive correlation with the crown height and diameter, the number of leaves, total green surface, and the number of flowers per plant (p ≤ 0.01). The results of stepwise regression showed that the flower weight and number positively, while the total green surface and flowering period negatively correlated with flower yield. The results of cluster analysis (CA) grouping were relatively consistent with segregation based on the flower yield and characteristics of genotypes origin areas. The results of principal component analysis (PCA) showed high consistency with the CA results, but the genotypic separation in PCA method was clearer. The overall results of this study along with CA and PCA analyzes showed considerable rich genetic variation among the genotypes in terms of phenological and morphological traits and the possibility of using this diversity in Iranian Damask rose breeding such as improving flower yield through direct and indirect selections (through flower yield components) or hybridization of genotypes with a greater genetic distance for the use of higher heterosis.