بررسی سیستم گرده‌افشانی و میزان خودناسازگاری در دو گونه مرزه سهندی satureja sahendica و مرزه بختیاری s. bachtiarica

آگاهی از سیستم گرده‌افشانی و میزان خودناسازگاری گونه‏های گیاهی، اولین گام در اتخاذ روش اصلاحی مناسب است. این مطالعه به‌منظور بررسی میزان خودناسازگاری و درصد خودگشنی و دگرگشنی دو گونه‏ مرزه بومی ایران شامل مرزه سهندی satureja sahendica و مرزه بختیاری s.bachtiarica انجام گردید. به این منظور تعدادی از گل‌آذین‏های هر ژنوتیپ را برای انجام خودگشنی اجباری با پاکت پوشانیده و به تعداد دیگری از گل‌آذین‏ها، اجازه گرده‌افشانی آزاد داده شد. همچنین میزان زنده‌مانی دانه‏ گرده و میزان پذیرش کلاله تعیین گردید. ریخت‌شناسی گل نیز با مطالعه صفات مختلفی ازجمله طول گل، طول کاسبرگ، طول بساک، طول خامه، طول میله پرچم، شکل خامه، شکل کلاله، طول تخمدان، موقعیت قرارگیری پرچم‏ها نسبت به یکدیگر و موقعیت قرارگیری پرچم‏ها نسبت به مادگی انجام شد. شاخص خودناسازگاری در مرزه بختیاری و سهندی به‌ترتیب 96 و 79 درصد تعیین گردید. نتایج حاصل از این تحقیق، بیانگر نیمه خودگشن بودن دو گونه مرزه مورد مطالعه می باشد که می‌تواند نویدی برای تولید بذر هیبرید از طریق تلاقی‏های بین و درون گونه‏ای باشد. از نتایج کاربردی این تحقیق که می‌توان در برنامه اهلی کردن و اصلاح دو گونه مذکور استفاده نمود، زمان مناسب دورگ‌گیری در مرزه بختیاری و سهندی است که به‌ترتیب در روزهای پنجم و ششم بعد از باز شدن گل‏ها تعیین شد. در این مرحله کلاله‌ها در اوج پذیرش هستند و می‌توانند با استفاده از گرده گل‏هایی که دو روز به بازشدن آنها باقی مانده و دارای حداکثر درصد زنده‌مانی هستند، گرده‌افشانی شوند.

Investigation of pollination system and selfincompatibility in two species of Satureja sahendica and S. bachtiarica

Awareness of the pollination system and the amount of selfincompatibility of plant species is the first step in choosing appropriate breeding method. This study was carried out to determine the rate of selfincompatibility and the amount of self and cross pollination of Satureja sahendica and S.bachtiarica. For this purpose, paper bags were used for selfpollination treatments, while in control treatment, flowers were allowed to receive pollens from other genotypes. The pollens viability and stigma receptivity were also determined. Flower morphology such as flower length, calyx length, corolla length, anther length, style length, peduncle length, reproductive leaf height, position of anthers relative to each other, position of style relative to stigma, the number of pollen and ovule were determined. Selfincompatibility indices in S. bachtiarica and S. sahendica were 96 and 79%, respectively. The results of this study indicated that the amount of self and cross pollination could be a promising way to produce hybrid seeds through inter and intera species breeding. Practical results of this study that can be used in domestication and breeding improve varieties of these two mentioned species. In both species anthesis started in the fifth and sixth days after flower opening. At this point, the stigmas are at the peak of acceptance that can be pollinated by pollens for two days having the highest survival rate.