عدد سه و تقابل سه‌گانه‌های نمادینِ اسطوره ضحّاک در شاهنامه

عدد سه در اغلب مذاهب، فرهنگ‌ها و اساطیر ملل با مفهوم نمادین خود یعنی کمال، اتمام و بسیاری و برای نشان دادن نهایت نیکی و یا بدی به‌کاررفته است. وجود سه‌گانه‌ها یکی از مصادیق کارکرد این عدد در شاهنامه است و اسطوره ضحّاک یکی از بهترین نمونه‌های آن به شمار می‌رود. نتایج حاصل از این مقاله که به شیوه کتابخانه‌ای و با هدف بررسی سه‌گانه‌های نمادین داستان ضحّاک و تقابل آن‌ها نوشته‌شده است، نشان می‌دهد که در این داستان، سه‌گانه‌ها نماینده مفهوم اساطیری عدد سه بوده و تقابل خیر و شر را نشان می‌دهند. ظهور سه‌باره اهریمن بر ضحّاک او را به اوج ظلم و ستمگری می‌رساند. همچنین از هم گسیختگی سه‌گانه جمشید توسّط ضحاک و سپس از بین رفتن سه‌گانه ضحّاک توسط فریدون نشان می‌دهد که سه‌گانه‌ها گاهی در تقابل با یکدیگر قرار می‌گیرند و در این تقابل اگرچه سه‌گانه‌ها زوال قطعی ندارند امّا غالب و مغلوب یکدیگر هستند؛ چنانکه در این اسطوره، فریدون به عنوان نماد کمال خیر و نشان اهورایی در پی براندازی سه‌گانه ضحّاک (نهایت بدی) است و با قرار گرفتن در کنار برادران خود و خواهران جمشید به تقابل سه‌گانه اهریمنی (ضحّاک) می‌پردازد و درنهایت اگرچه ضحّاک مغلوب می‌شود، امّا به‌طور کامل از بین نمی‌رود.

Three as a Number, and the Symbolic Triplet oppositions in the Myth of Zahak in Shahnameh

Three as a number is used with its symbolic concepts of perfection, accomplishment, and plentitude in most of religions, cultures, and myths. Also this number is used to show the extremity of goodness and evil. The existence of triplets is one of the instances of the functions that the number three plays in Shahnameh and the myth of Zahak. The results of this library study, the aim of which is to investigate symbolic triplets of Zahak story and their opposition, show that triplets are the representative of mythical concepts of the number three and the opposition of goodness and evil. The threetimes appearance of demon to Zahak makes him reach the climax of his cruelty and tyranny. Also, Jamshid’s triple undoing by Zahak, and then Zahak’s triple annihilation by Fereydoun show that sometimes triplets are in opposition to each other, and, though these triplets do not perish in this conflict, they are both predominant and conquered; in this myth, for instance, Fereydoun, as a symbol for perfect goodness and a sign of Ahura, is after the overthrow of Zahak (the extreme evil), and with the help of his brothers and Jamshid’s sisters, he fights the triple evil (Zahak); in the end, though Zahak is defeated, he is not destroyed completely.