آیین تشرّف زال، فریدون و کیخسرو؛ آیین رازآموزی جادوگران و داروگران

نقد اسطوره‌ای،‌ شیوه‌ای میان رشته‌ای است که از سویی بر یافته‌های روان‌شناختی و از سوی دیگر بر مطالعات اسطوره‌شناختی، انسان‌شناختی و تحلیل ادیان و تمدّن‌ها استوار است (قایمی، 1389 الف: 46). کهن‌الگوی «کودکرهاشده» از مضامین پربسامد در اساطیر و فرهنگ‌‌های ملل مختلف است. در این جُستار کوشیده‌ایم تا داستان تبعید زال،‌ فریدون و کیخسرو را در دوران کودکی از دیدگاه مردم‌شناسی بررسی کنیم. الیاده سه دسته از آشناسازی‌ها را مشخّص می‌کند؛ دسته نخست مراسم سنّ بلوغ، دسته دوم آیین‌های ورود به انجمن‌های سرّی و دسته سوم آشناسازی در ارتباط با حرفه‌های سرّی مانند داروگری و یا جادوگری است. شاید بتوان ژرف‌ساخت بسیاری از اساطیر مربوط به کودک تبعید شده را آیین سنّ بلوغ دانست. نوآموزان پس از گذراندن مراسم تشرّف، به‌طور رسمی در جامعه پذیرفته می‌شوند و تبدیل به مردانی بالغ می‌گردند، این همان چیزی‌ست که در اسطوره کودک‌رهاشده نیز به خوبی قابل رویت است؛ کودک پس از جدایی از جامعه و یا خانواده، تحت آموزش قرار می‌گیرد و در بازگشت، تبدیل به انسانی بالغ می‌گردد؛ امّا ویژگی‌های ممتاز شخصیّتی و توانایی‌ها و قابلیّت‌های منحصر به فرد زال، فریدون و کیخسرو، ما را برآن می‌دارد تا دوران تشرّف آنان را علاوه بر آیین تشرّف سنّ بلوغ، از جنبه آیین رازآموزی جادوگران و داروگران نیز بررسی کنیم.