بازتاب تصویر فرهنگ و تمدّن ایران باستان در آثار جاحظ (بررسی موردی کتاب التاج فی اخلاق الملوک)

تصویرشناسی در جایگاه یکی از شاخه‌های ادبیات تطبیقی مسالة بازتاب فرهنگ خودی را در ادبیات و فرهنگ دیگری پیشاروی خود قرار داده است. تصاویری که ادبای یک ملت در اثر ارتباط با مردم سایر ملل ارائه می‌دهند، می‌تواند نمایانگر نگرش مردم سرزمینشان به دیگران باشد. جاحظ که به پدر نویسندگان عرب در عصر عباسی نامبردار است، با نگاه عمیق و دانش وسیعی که از علوم زمان خود و پیش از آن به دست آورده است، تصاویر متعددی از ملل مختلف را در آثار خود ارائه کرده است. ایرانیان که در عصر جاحظ و در محیط زندگی او (بصره) حضور گسترده‌ای داشتند، از جمله ملت‌هایی هستند که جاحظ به خوبی آنان را می‌شناخته و از تاریخ و فرهنگ آن‌ها شناخت داشته‌است؛ از این رو در آثار مختلف و متعدّدش به فراخور کلام، برخی از ویژگی‌های ایشان را توصیف کرده‌است. او در کتاب «التاج فی اخلاق الملوک» جوانب مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ایرانیان باستان را ترسیم کرده است. در این پژوهش بر پایة روش تصویرشناسی، انواع تصاویر ایران باستان را در این اثر جاحظ، طبقه‌بندی و دلایل نگرش جاحظ به ایرانیان را تحلیل کرده‌ایم. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که جاحظ برای تمدن ایران باستان و سلاطین این سرزمین شان و جایگاه خاصی قائل است و کوشیده است با ارائه تصاویری از تمدن ایران باستان به حاکمان عباسی، آنان را به تقلید از رفتار و عملکرد پادشاهان ایران در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تشویق و ترغیب نماید.

reflection of the image of ancient iranian culture and civilization in the works of jahiz (a case study of the book al-taj fi akhlaq al-muluk )

when people interact with others, their character and behavior are appraised by those around them. these assessments form mental images that reflect how others perceive them. in the realm of comparative literature, this field of study is known as imagology.jahiz, a renowned writer from the arab world, has contributed extensively to various fields of knowledge during his lifetime. he had interactions with diverse ethnic groups, including iranians, and knew the persian language. jahiz had the opportunity to access translated works of pre-islamic iran, including siyar al-mulûk (the lives of kings). drawing from this knowledge and the sasanian style of governance in pre-islamic iran, he created a model for the longevity of the abbasid caliphate in his book al-taj fi akhlaq al-muluk (the crown in the morals of kings). within this book, jahiz presents political, cultural, and social images of the sasanian empire