جغرافیای اجتماعی-فرهنگی دیلمان و تاثیر آن در تداوم اندیشه ایران‌شهری دردوره اسلامی(از ورود اسلام به ایران تا پایان آل‌بویه)

با فروپاشی شاهنشاهی ساسانی، بسیاری از عناصر و مبانی اندیشه‌ای ایرانیان در تقابل با نظام فکری اعراب مسلمان در معرض خطر نابودی قرار گرفت. تنها در نقاط معدودی، آن‌هم به لطف ویژگی‌های جغرافیایی و فرهنگی امکان تداوم این اندیشه‌ها میسر شد. نواحلی ساحلی جنوبی دریای مازندران و ازجمله دیلم به مدد این شرایط خاص قادر بود برای مدت‌ها در برابر نفوذ اعراب ایستادگی کند و زمینه را برای حفظ پیوندهای فرهنگی با گذشته باستانی فراهم آورد. این پژوهش برآن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، شرایط کلی حاکم بر جامعه دیلمی و نیز رویکرد سیاسی دیلمیان حکومت‌گر را برای بازیابی نظام فکری ایرانی توضیح دهد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که سرزمین دیلم به دلیل برخورداری از شرایط فرهنگی اجتماعی خاص خود یکی از مطلوب‌ترین نواحی برای بقای اندیشه ایران‌شهری بوده و به پشتوانه این ویژگی های منحصر به فرد دیلمیان بیشترین سعی را در احیای نظام‌های فکری ایران باستان‌داشته‌اند. استمرارگفتمان مبتنی بر هویت ایرانی و غیر عربی در میان صنوف اجتماعی مهم سرزمین مذکور در نهایت این امکان را به نخبگان نظامی و فرمانروایان محلی داد تا در جهت مقابله با دستگاه خلافت عباسی اقدام کنند و با تسلط بر ساختار قدرت سیاسی، موفق به پی‌ریزی نهاد «شاهی» با همه بایسته‌های آن در عصر آل‌بویه شوند. عضدالدوله که خاستگاه دیلمی داشت با اقداماتی که انجام داد بیش از دیگر اسلاف خود در جهت احیای مجدد گفتمان ایران‌شهری و میراث ایرانی پیش از اسلام گام برداشت.

socio-cultural geography of daylaman and its influence on the continuation of iranshahri thought in the islamic period (from the arrival of islam to iran until the end of the buyids period)

introductionafter the collapse of the sasanian empire, many elements and fundamentals of iranian thought were exposed to destruction in opposition to the intellectual system of muslim arabs. only in a few places, supported by geographical and cultural features, it was possible to continue these thoughts. the southern coastal areas of the caspian sea, including daylam, were able to resist arab penetration for a long time with the help of special condition and paved the way for maintaining cultural links with the ancient past. having used the descriptive-analytical method, this research is going to explain the general conditions of the daylami society and the political approach of the ruling daylamis to restore the iranian intellectual system. the findings of this paper show that the land of daylam is one of the most favorable areas for the survival of iran-shahri thought and the daylamies tried theier utmost to revive the intellectual systems of ancient iran. the continuation of the discourse based on iranian and non-arab identity among the people of the region finally gave an opportunity to the military elites and local rulers to take action against the abbasid caliphate system and by dominating the political power structure, succeeded in laying the shahi foundation with all its requirements in the era of buyids. having taken some actions, azd al-doulah who had a deylami origin, took more steps than his predecessors in the direction of reviving the iran-shahri thought discourse and the pre-islamic iranian heritage and achieved his goals.