آیکونوگرافی نماد عقرب در آثار تمدن جیرفت

تمدن جیرفت با قدمت پنج ‌هزار ساله، یکی از باشکوه ترین تمدن های ایران است، که در سال ١٣٧٩ خورشیدی کشف و پس از مدتی مورد توجه باستان شناسان قرار گرفت. عمده آثار به جا مانده از تمدن جیرفت مربوط به کنده کاری های اشیا سنگ صابون است که با نقوش متنوعی از جمله نقوش گیاهی، انسانی، حیوانی، موجودات خیالی و فضاهای معماری آراسته و گاهاً  برخی سنگ نشان شده اند. در میان این نقوش، با بررسی های انجام شده مشخص شد، نقش عقرب، پس از نقش مار بیشترین میزان فراوانی را نزد مردم این تمدن دارا بوده است. نقش عقرب به دو صورت طبیعی و خیالی ترسیم شده است که در نوع خیالی آن به صورت ترکیب با انسان دیده می شود. نقش عقرب-انسان در میان نقوش موجودات خیالی جیرفت، بیشترین درصد فراوانی را دارد که نشان از جایگاه ویژه آن به لحاظ مفهومی و اسطوره ای است. در این مقاله با توجه به جایگاه نقش عقرب به تحلیل آثار در جیرفت پرداخته می شود. هدف این مقاله مطالعه نقش عقرب به صورت آیکونوگرافی است. آیکونوگرافی، یک روش تفسیر در تاریخ فرهنگ و تاریخ هنر است که پس‌زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی موضوعات و الگوها را در هنرهای دیداری آشکار می‌کند. بدین جهت با روش توصیفی- تحلیلی به گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و اسنادی پرداخته شده است. نتیجه تحقیق جنبه های شمایل شناسانه نقش عقرب را مورد مطالعه قرار داده است و نهایتاً با آوردن نقوش در جدول و رسامی کردن طرح ها، به تحلیل یافته ها پرداخته است.

iconography of the scorpion symbol in the works of jiroft civilization

jiroft civilization dating back five thousand years is one of the most magnificent civilization of iran, which was discovered and recorded in 2001. after some time it was considered by archaeologists. most of the remains of the jiroft civilization relate to the sculptures of chlorite objects, which are represented by a variety of motifs, including the monument, plant, human, animal, fantastic and sometimes they are adorned in stone. among these motifs, the role of the scorpion, after the role of the snake, was the most prevalent among the people of this civilization. this role is depicted in both a natural and an imaginary form, in which the imaginary type is seen in combination with human beings. among the motifs of jiroft's imaginary creatures, the role of scorpion-man has the highest value, signifying its special place both conceptually and mythically. in this article, according to the position of the scorpion, the works in jiroft are analyzed. the purpose of this research is to study the role of scorpions in iconography. iconography is a method of interpreting the history of culture and the art that reveals the cultural, social, and historical backgrounds of themes and patterns in the visual arts.