کارکردهای چند معنایی واژۀ «چنگ» در شعر فارسی با رویکرد نظریۀ استعارۀ مفهومی

هدف از تحقیق پیش ‌رو، مطالعۀ کارکردهای چند معنایی واژۀ «چنگ» در شعر فارسی است. مهم‌ترین پرسش در مقالۀ حاضر این است که چه انگاره‌های تصویری مرتبط با واژۀ «چنگ» در عبارات تشبیهی و استعاریِ شعر فارسی استفاده شده و شاعران از چه صور خیالی برای «چنگ» بهره گرفته‌اند. از نتایج مهم تحقیق حاضر این است که چنگِ بی‌جان، در شعر فارسی عنصری جاندار پنداشته شده و صفات و شخصیت انسانی یافته‌است. برخی از این مفاهیم در شعر شاعران فارسی نهادینه شده و در سبک‌های مختلف دوره‌های تاریخی تداوم یافته‌اند. مفهوم «کهنسالی» مهم‌ترین کاربرد ساز چنگ در اصطلاحات تشبیهی و استعاری شعر فارسی است و چنگ به‌دلیل دربرداشتن مفهوم کهنسالی به‌عنوان استعاره‌ای برای فلک و دنیا نیز به‌کار رفته و همچنین در مقام نصیحت‌گویی پیران ظاهر شده‌است. تشبیهات و استعارات دیگری که با خمیدگی ظاهری چنگ مرتبط هستند عبارتند از: خمودگی ناشی از غم و اندوه، خمیدگی به‌سبب شرمساری و سرافکندگی، خمیدگی از روی خدمت‌گزاری و سر تسلیم و ارادت خم کردن. انگاره‌هایی نیز مرتبط با اجزای ساختمان ساز چنگ خلق شده‌اند، مانند تشبیه زه‌های چنگ به گیسوی یار، تشبیه چوب دستۀ ساز به جامۀ پلاسین و کنایه از درویشی و زهد، تقابل پلاس‌پوشی چنگ با جنس ابریشمی زه‌های آن و کنایه از ریاکاری. طبق نظریۀ استعاری مفهومی، در این تحقیق مبدا یکی (چنگ) و قلمرو مقصد شامل چندین مفهوم متفاوت تعریف شده‌است. جامعۀ آماری تحقیق حاضر، اشعار شاعران مهم از قرن چهارم هجری تا شاعران دورۀ معاصر است.

polysemic function of harp in persian poetry based on conceptual metaphor theory

this paper aims to investigate the commonly used, symbolic and visual metaphor “chang” (persian harp) in persian poetry. after reviewing the works of persian poets, written from the 4th century ah to the present day, we found out that the word “chang”, which originally refers to a musical instrument (harp), has taken on different connotations throughout the history of literary styles and movements. some of these connotations have been internalized by persian poets and widely used by different historical schools of poetry and are still used in the works of contemporary poets. among the various connotations of “chang”, the concept of “senescence” is applied mostly. using the cognitive theory of contemporary metaphor, in this article, the multiple related meanings of the literary term “chang” and its visual schema in verses with analogical or metaphorical phrases will be analyzed.