حکومت ‌مندی مدرن در اندیشه میرزا آقاخان کرمانی؛ بنیادها و بایسته‌ها

با ورود تجدد به ایران بسیاری از روشنفکران پیشا مشروطه به طرح ایده اصلاحات در جامعه ایران پرداختند. آن ها عقیده داشتند که جامعه باید از طریق تحول فکری به مدرنیته برسد. با تبیین علل عقب ماندگی ایران به دنبال چاره ای برای حل این مشکل پرداختند که در این راستا به تفاوت میان اصول و مبانی حکومت در غرب و ایران پی بردند. روشنفکران به دلیل آشنایی با مولفه های دولت مدرن به طرح اندیشه حکومت مندی مدرن روی آوردند. از جمله روشنفکران پیشامشروطه میرزا آقاخان کرمانی است که با نگاه به وضعیت اروپا و مقایسه آن با وضعیت ایران در این دوره به کنکاش در باب علل عقب ماندگی پرداخت. او با آگاهی یافتن از مولفه های حکومت مندی مدرن به انتقاد از وضعیت جامعه سنتی ایران پرداخت و سعی کرد تا با طرح ایده حکومت مدرن، آن را راهکار خروج ایران از عقب ماندگی نشان دهد. نوشتار حاضر بر مبنای روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به نظریه حکومت مندی میشل فوکو، به بررسی نحوه ادراک میرزا آقاخان کرمانی از ماهیت حکومت مدرن بر اساس تحلیل هفت رساله وی پرداخته است. دستاورد این پژوهش نشان می دهد که میرزا آقاخان کرمانی از مولفه های حکومت مدرن همچون قانون، دموکراسی، دولت ملی، تفکیک قوا، قرارداد اجتماعی، نهادهای آموزشی، حقوق بشر در غرب آگاهی داشته، اما نحوه درک او از این مولفه ها بر نوع نگرش او به علل عقب ماندگی ایران و نحوه گذار از حکومت سنتی و استبدادی به سمت حکومت مشروطه و مدرن تاثیرگذار بوده است.

governmentality in the thought of mirza agha khan kermani; foundations and requirements

by the emergence of modernity in iran in qajar era many intellectuals believed in developing reformations in iran’s community. besides reformations, the society of iran should be awakened from deep sleep by thinking transformation and reach modernity and this issue is evident in all works of intellectuals in qajar. undoubtedly many trips of intellectuals of this era to european countries have influenced their thoughts. pre-constitutional intellectuals enumerated the reasons for iran’s mustiness as despotisms, lack of legal governance, invasion of arabs to iran and finally religion and superstitions. so they tried to find a solution for solving these problems. they became familiar with modern government elements in west and proposed some solutions for mustiness of iran like: reformation of governance structure, making law, reformation or changing the procedure, renewing ancient traditions, eliminating or reforming religion, etc. the thoughts of these intellectuals aren’t limited to a same realm of meaning and the method of each case is different for solving the problems of the country. however, their thought is related to modern governance. among the pre-constitutional intellectuals is mirza agha khan kermani. he found out the reasons for iran’s mustiness by observing western countries’ situation and comparing it with iran. he became aware of modern governance elements and criticized traditional situation of society of iran and tried to find a solution for solving this crisis.