بررسی خطاهای شناختی بر اساس نظریه آرون تی‌بک در دیوان ناصرخسرو

ادبیات غنی ایران، مملو از موضوعات روان‌شناسی است. یکی از این موضوعات، خطاهای شناختی می‌باشد. پژوهش حاضر با هدف تعیین خطاهای شناختی براساس نظریه آرون تی‌بک در دیوان ناصرخسرو و تشخیص پربسامدترین خطاها و تحریفات شناختی در دیوان این شاعر است. براساس این پژوهش جامعه آماری و قلمرو تحقیق دیوان شعر شاعر مذکور بوده و روش کار تحلیلی- توصیفی از نوع تحلیل محتوا و به صورت اسنادی- کتابخانه‌ای انجام گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات منابع و مآخذ کتابخانه‌ای وبرگه‌ نویسی بوده و تجزیه و تحلیل مطالب به صورت تحلیل کیفی صورت گرفته است. یافته‌های و نتایج پژوهش نشان داد که: انواع خطاهای شناختی در دیوان شاعر دیده شده ولی خطای شناختی تعمیم افراطی در آن بیشتر بوده است. البته خطاهای فیلتر منفی، تفکر دوقطبی یا همه یا هیچ، برچسب زدن، پیشگویی و قضاوت‌گرایی هم در اشعارشاعر زیاد بوده است. خطای شخصی‌سازی، کمترین خطای قابل مشاهده در دیوان ناصر خسرو بوده و شاید دلیل آن، عقل‌مدارانه نگریستن وی به موضوعات بوده و اینکه، همواره خود و عقاید خود را درست می دانسته و بر آن اصرار داشته است. خطای تاسف‌گرایی بعنوان یک تفکر واقع‌بینانه در دیوان شاعر دیده شده و این شاید به دلیل مشکلاتی که در زندگی شاعر موجود بوده و نوع جهان‌بینی و دیدگاه وی باشد که همواره تاسف برگذشته داشته‌ است.

investigation of cognitive errors based on aaron t. beck’s theory in nasir-i-khusraw’s diwan

this research aims to determine the cognitive errors based on the theory of aaron t. beck in nasser khosrow’s divan and to identify the most frequent cognitive errors and distortions in this poet’s court. based on this research, the statistical community and the scope of the research is the poetry court of the aforementioned poet, and the analytical-descriptive work method of the content analysis type has been carried out in a documentary-library form. the tool for collecting information was library sources and data collection and the analysis of the material was done in the form of qualitative analysis. the findings and results of the research depicted that:all kinds of cognitive errors have been seen in nasser khosrow’s divan, but the cognitive error of extreme generalization has been more in it. of course, errors of negative filter, bipolar or all or nothing thinking, labeling, prediction, and judgmentalism have also been seen in the poems of the poet. the error of personalization was the least visible error in nasser khosrow’s ِdivan, and perhaps the reason for that was his rational approach to issues and the fact that he always believed himself and his opinions to be right and insisted on them.