بررسی و چهره‌ شناسی امشاسپندان با روی‌ کرد به گاهان زرتشت و شاهنامۀ فردوسی

در نظام باورشناختی مزدیسنان مقولۀ امشاسپندان نقش و ارج معنوی در ساختار جامعۀ انسانی دارد. هر انسانی با پیروی از پیام‌های روحانی امشاسپندان می‌تواند به جایگاه خوش‌بختی جاویدان، در جهان خاکی و مینَوی دسترسی پیدا کند. این مقاله با هدف بررسی و چهره‌شناسی امشاسپندان و صفت‌هایشان در گاهان و شاهنامۀ فردوسی به نگارش درآمده‌است. از این رو کوشش شده‌است تا با ژرف‌کاوی در ساختار واژه‌ها و با شیوۀ توصیفی، تحلیلی، اسنادی و ارزیابی کمّی، ساختار و شناسنامۀ مینوی امشاسپندان با نگرش به گاهان اشو زرتشت و تاثیر آن در شاهنامۀ فردوسی واکاوی و چهره‌شناسی بشود. لفظ و عنوان کلّی «امشاسپند» در گاهان دیده نمی‌شود و چینش و سامان ویژه‌ای ندارد؛ ولی نام‌هایشان و صفاتشان در جای‌جای آن گسترده و مشهود است. در گاهان برای شناسایی اهورا-مزدا به شش نام و صفت اوستایی او: «اشه: aša»، «وُهومَنه: vohu-manah»، «خشثرَه: «xšθara»، «آرمئیتی: ārmiti»، «هئوروتات: haur-vatāt» و «اَمِرتات: amərətāt» بر می‌خوریم. نیز در شاهنامه از نظام‌ امشاسپندی با چینش منظّم، در قالب پنج بیت با نام‌های پارسی: بهمن، اردیبهشت، شهریور، سفندارمذ، خرداد و مرداد یاد شده-است. در فلسفۀ گاهان «امشاسپندان» جلوه‌های فروغ‌مند اهورا‌مزدا، راه خداشناسی و دست‌یابی به آرامش زمینی و مینوی است. این میراث فکری زرتشت و مفاهیم معنوی و مینوی امشاسپندان در شاهنامه، در تار و پود داستان‌ها و بافت حماسی آن کارکرد بنیادین برای پرورش و سازندگی انسان دارد.

investigation and morphology of amesha spenta with reference to gahan by zoroaster and shahnameh by ferdowsi

the reflection of mazdayasna’s ideas in the shahnameh and its connection with the ancient iranian culture is a study that requires splitting the inner layers of the shahnameh and its ancient concepts. one of the characteristics of mazdayasna’s culture in the shahnameh is the discussion of amesha spenta class based on ahura mazda. according to gahani thoughts, ahura mazda holds features such as bahman: (good thought), ardibehesht: (honesty), shahrivar: (power and greatness), sepandarmaz: (mercifulness and piety), khordad: (perfection) and amordad: (immortality). although these attributes are sometimes not mentioned under the special name amshaspand, their function is sometimes one of the basic categories in the field of prosperity, human development and culturization in a society. also, in the story of bijan and manijeh in the shahnameh, the name amesha spenta is seen in a systematic way, which exactly refers to their identity and position. in this story, rostam mentions amesha spenta in front of kay khosrow and praises him. these verses show a complete and special picture of the features of ahura mazda and are designed with mazdayasna’s mysticism. (see: shahnameh, 3/735-740). in other parts of the shahnameh, these names do not indicate the sanctity and spirituality of amesha spenta, since they are only related to the chronology of ancient iran and the zoroastrian calendar (names of the days or months). the abstract of gahani thoughts, with a little difference and transformation, has permeated in the context of the shahnameh. in general, both zoroaster in gahan and ferdowsi in shahnameh try to identify and implement valuable and sacred concepts such as good thoughts, good words, and good deeds, so that human can lead his life towards material and spiritual progress and gain eternal happiness