گونه‌های تاثیرپذیری (بینامتنیت) ادیب پیشاوری از خاقانی در قصیده ایوان مداین

بینامتنیت از نظریه‌های جدید نقد ادبی است که به بررسی روابط متون و شیوه‌ی تاثیرپذیری آثار ادبی می‌پردازد. سید احمد رضی ادیب پیشاوری از شاعران برجسته عصر مشروطیت به شمار می‌رود که سبک استادان معروف قدیم به ویژه قرن پنجم و ششم را با موفقیت پیروی کرده و در زمینه قصاید، استقبال تحسین برانگیزی از خاقانی شروانی (595-520 ه- ق) شاعر صاحب سبک نموده است. از مهم‌ترین نمونه‌ی آن می‌توان‌ قصیده‌ی معروف و غرای ایوان مداین نام برد که بر ذهن و زبان ادیب پیشاوری تاثیر همه جانبه گذاشته و بستری مناسب فراهم آورده تا شاعر ‌اندیشه حکمی و سیاسی خویش را در یک قصیده بیان کند. با وجود این، به سبب دشواری‌های لفظی و معنوی شعر خاقانی شروانی و ادیب پیشاوری، نظر بسیاری از پژوهشگران و ادیبان را از پژوهش خوانش بینامتنی در دو موضع تاریخی و دو فرهنگ متفاوت، دور داشته است. از همین رو، در این مقاله با روش تحلیلی- مقایسه‌ای قصیده‌ی معروف ایوان مداین با قصیده‌‌‌‌‌‌ی تاثیر پذیرفته‌ی ادیب پیشاوری، بر اساس نظریه بینامتنیت با تاکید بر سبک شعری آن بررسی‌ شده است. نخست، عنصر موسیقی، زبان و محتوا‌ و در پایان هر مبحث به چگونگی تاثیرپذیری و نوآوری شاعر پسین پرداخته شده است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که ادیب پیشاوری در ساختار سبکی و محتوا با خاقانی مشابه سازی نموده، با این حال، میزان تخیل‌آمیز بودن عناصر ادبی و مفهوم اصلی شعر یعنی وطن و برخی دگرگونی‌های زبانی سبب شده تا به تشخص سبکی انجامد.

types of influence of adib peshawari from khaghani in ivan madain ode

adib peshawari is one of the prominent poets of the constitutional period. in composing poetry, he had an opinion and followed the style of the famous masters of the 13th century. in writing the poem, especially ode, he had a look on khaqani sharavani (1126-1198). one of the most famous and successful examples of his poetry is the reception of the known ode of ivan madain khaghani, and in the context of this imitation in rhyming, he presented his political and social views. this research intends to answer two questions; firstly, what is the intertextual relationship between the ode of ivan madain khaghani and the ode of adib peshawari? and secondly, what are the innovations of adib's reception of this ode? in conducting this research, we have used the intertextual method. the term intertextuality was first proposed by julia kristeva in the study of bakhtin's thoughts. from the point of view of intertextuality, it is impossible to exclude literary works of imitation as they have been repeated from the point of view of research and recognition of its characteristics; because one of the main conditions for the survival of a work in future centuries is its nourishment from past centuries. therefore, from the point of view of the theory of intertextuality, no work emanates exclusively from the pen and thought of its author, and the absolute and unprecedented creation and innovation of a text, even if it is not unobtainable, is rare. it is necessary to mention that intertextuality is not only a discussion in literary fields, but also includes intellectual and cultural fields.