بررسی شیوه‌های عملکرد عیّاران در متن‌های حماسی و عیّاری

بخش قابل توجّهی از متون حماسی و داستان های قهرمانی، آکنده از شیوه ها و شگردهای عیّاری است. عیّاران شخصیت‌هایی والا هستند که هنگام ناکارآمدی جنگ و ستیز وارد داستان شده، با روش‌های ویژۀ خود بر کشش داستان می افزایند. در این جستار، شیوه‌های عملکرد عیّاران در چند متن حماسی و عیاری بررسی شده است. این پژوهش با هدف تبیین دقیق تر کارویژه ها و تحلیل ساز و کارهایی صورت یافته است که در بسیاری از داستان ها موجب گره افکنی و یا برون رفت از بحران می شود. بدین منظور پس از عنوان هر شگرد، نمونه هایی به دست داده می شود. متن های بررسی شده عبارتند از: شاهنامۀ فردوسی، سمک عیّار، داراب نامۀ ترسوسی، داراب نامۀ بیغمی، برزونامه و اسکندرنامه. پژوهش به روش تحلیل محتوا بر پایۀ منابع کتابخانه ای سامان یافته است. براساس نتایج، روش هایی که عیّاران بدان وسیله به مقصود خود می رسند بدین شرح است: تعویض لباس، تغییر دادن چهره، آراستن خود به شیوه‌های مختلف، استفاده از داروی بی‌هوشانه، انگشتر، کمند، صندوق، پنهان کردن وسیلۀ دفاعی در ساق موزه، ناشناس رفتن به سپاه دشمن، شناسایی مکان با بوییدن خاک و سخن گفتن به زبان های دیگر. این شیوه ها نشان می دهد چگونه در داستان‌های حماسی عیاری یک نواختی ماجراها بر هم می خورد و توجّه خواننده به عناصر تاثیرگذار و مهمّی که گاه فراتر از جنگ و ستیز هستند، جلب می شود.