اندازه‌گیری کارایی فنی پالایشگاه‌های گاز طبیعی در ایران با رویکرد تحلیل پوششی داده‌های پویا

صنعت نفت و گاز کشور به عنوان یکی از بخش‌های کلیدی در رشد و توسعه‌ی اقتصاد ایران دارای اهمیت بسیاری است. از این جهت سنجش کارایی فعالیت‌ها در دو بخش بالادستی و پایین‌دستی به منظور مدیریت کارآمدتر این صنعت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در حال حاضر، بخش پایین‌دستی که محور اصلی آن را بخش پالایشگاهی کشور تشکیل می‌دهد، با توجه به این که قابلیت ایجاد ارزش افزوده‌ی بالاتر و هم‌چنین تامین نهاده‌های اولیه‌ی سایر صنایع و فعالیت‌ها را در اقتصاد ایران داراست، نیازمند توجه ویژه‌ی مدیران و سیاست‌گذاران اقتصادی می‌باشد. کارایی و بهره‌وری پالایشگاه‌های نفت و گاز یکی از عوامل مهم دخیل در تصمیمات مدیریتی و تغییرات در حجم فعالیت‌های پالایشگاهی کشور است و از این رو در این مطالعه برای اولین‌بار، پالایشگاه‌های گاز طبیعی در ایران از منظر میزان کارایی فنی و روند بهره‌وری مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته‌اند. در این مطالعه کارایی فنی شش پالایشگاه گاز طبیعی منتخب، در فاصله‌ی زمانی سال‌های 1383 تا 1389، با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها با رویکرد پنجره‌ای مورد سنجش قرار گرفته‌ است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد که کارایی فنی پالایشگاه‌های گاز طبیعی در کشور به طور متوسط در حدود 91 درصد است. در این میان، پالایشگاه‌های فجر و بیدبلند در طی سال‌های مذکور، به ترتیب دارای بالاترین میزان کارایی فنی به میزان 98/0 و 95/0 بوده و پالایشگاه‌ مسجدسلیمان دارای کم‌ترین میزان کارایی فنی در حدود 82/0 است. هم‌چنین میزان ورودی هدف برای پالایشگاه‌های ناکارآمد جهت رسیدن به مرز کارایی در سال 1389 نیز برآورد شده است. افزون بر این، نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بهره‌وری پالایشگاه‌ها فقط تا سال 1387 رشد مثبت و فزاینده‌ای داشته است.