برآورد منافع حاصل از ترانزیت گاز طبیعی از طریق خط لوله در مقایسه با واردات- صادرات گاز کشور ایران

پراکندگی نقاط تولید و مصرف گاز در سطح جهان از یک سو و افزایش روز افزون تقاضای گاز از سوی دیگر منجر به افزایش حجم تجارت گاز شده است، لذا شرایط انتقال گاز و ترانزیت، به عنوان یکی از موضوعات مهم بازار انرژی محسوب می‌شود. با توجه به موقعیت استراتژیک و ذخایر گاز و نفت ایران در سطح جهانی، می‌توان از منافع حاصل از تجارت جهانی گاز برخوردار شد. در این چارچوب، مقاله‌ی حاضر پس از بررسی روش‌های متداول حق ترانزیت، به مقایسه‌ی منافع حاصل از عوارض عبور و هزینه های انتقال گاز با منافع حاصل از واردات و صادرات گاز از کشور ترکمنستان به ترکیه پرداخته است.در واردات و صادرات گاز ملاک عمل، قرارداد با کشور واردکننده و صادرکننده می‌باشد. اما در ترانزیت گاز توسط خطوط لوله، کشور سومی که از حق ترانزیت بهره‌مند می شود، برای بیشینه کردن تابع سود خود به مذاکره و چانه زنی با عرضه کننده و تقاضاکننده پرداخته و در عین حال عرضه کننده و تقاضاکننده نیز برای کمینه کردن حق ترانزیت با کشور ثالث چانه-زنی می کنند، که در نتیجه نقطه‌ی بهینه برای قیمت ترانزیت حاصل می شود که با شرایط بازار تطابق دارد. نتایج نشان می دهد که منافع حاصل از واردات از ترکمنستان و صادرات گاز به ترکیه، در قیاس با ترانزیت کم‌تر می باشد.